Clara Barton: Engel van het slagveld

Clara Barton (1821-1912) was een nog altijd veel geprezen onderwijzeres en verpleegster in de Amerikaanse geschiedenis. Haar inzet voor gewonde soldaten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog bezorgde haar de bijnaam 'Engel van het slagveld'. Barton's belangrijkste historische prestatie was de oprichting van het Amerikaanse Rode Kruis in 1881.

Familie

Clarissa Harlowe Barton werd geboren op 25 december 1821 in Oxford, Massachusetts. Ze was de jongste van vijf kinderen en haar ouders waren Stephen en Sarah Barton. Haar vader was commandant van de lokale strijdmacht en rijksambtenaar. Zelf trouwde Clara Barton nooit en ze kreeg ook geen kinderen. Ze stierf op 12 april 1912 in haar huis in Glen Echo, Maryland. Ze was toen negentig jaar oud.  

Onderwijs

Op zestienjarige leeftijd kreeg Clara Barton het advies om lerares te worden, omdat dat zou helpen tegen haar hevige verlegenheid. Barton volgde het advies op, waarmee ze haar verlegenheid overwon. Ze gaf tien jaar les in Massachusetts en werd daar zozeer gerespecteerd dat ze een even groot salaris ontving als haar mannelijke collega's. In 1853 verhuisde ze naar New Jersey, waar ze de eerste openbare school van die staat stichtte. De school in Bordertown groeide en kreeg subsidie voor een groter schoolgebouw. Nadat Barton meegedeeld kreeg dat niet zij, maar een man ingehuurd werd als hoofd van de school, die bovendien twee keer zoveel salaris zou verdienen, nam ze ontslag. Ze zei:  

'Ik ben bereid om gratis les te geven, maar indien betaald, zal ik dat nooit doen voor minder dan wat een man krijgt'.

Uitbraak van de Amerikaanse Burgeroorlog

Clara Barton ging vervolgens als eerste vrouwelijke werknemer voor het Amerikaanse Patenten Bureau in Washington D.C. werken. Ze kreeg hier een gelijkwaardig salaris en was een van de eerste vrouwen die voor de Amerikaanse overheid werkte. Toen in 1861 de Amerikaanse Burgeroorlog uitbrak, stroomden de gewonde soldaten Washington binnen. Barton had op jonge leeftijd verpleegkundige ervaring opgedaan toen ze de langdurige zorg voor haar gewonde broer David op zich had genomen. Nadat ze zag hoe de soldaten er aan toe waren, zette ze alles in werking om medicijnen, voedsel, kleding en andere voorzieningen in te zamelen.

Engel van het slagveld

Al snel lukte het Clara Barton om een heel netwerk voor hulpmiddelen op te zetten dat cruciaal bleek te zijn voor de oorlogsinspanningen. In die tijd was het ongehoord dat een vrouw zich op de gevechtslijn bevond, maar Barton kreeg toestemming om hulpmiddelen naar het slagveld te brengen. Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) zou ze soldaten verzorgen en ondersteunen op verschillende plaatsen waar hevig gevochten werd. Hier kreeg ze de bijnaam 'Engel van het slagveld'.

Het Amerikaanse Rode Kruis

Toen Barton in 1866 tijdens een reis Genève aandeed, kwam ze in aanraking met het Rode Kruis. De visie van oprichter Henri Dunant (1828-1910) voor neutrale steun aan oorlogsslachtoffers inspireerde haar en ze raakte betrokken bij zijn werk. Toen in 1870 de Frans-Pruissische oorlog uitbrak schroomde Barton niet om voor het Rode Kruis de gevechtszone in te gaan. Voor haar inspanningen ontving ze een IJzeren kruis. Vanaf dat moment vocht Barton voor de oprichting van de Amerikaanse tak van het Rode Kruis. Uiteindelijk slaagde ze hierin: op 21 mei 1881 kwam het Amerikaanse Rode Kruis voor het eerst bijeen. Tot aan 1904 leidde Clara Barton het Amerikaanse Rode Kruis om steun te bieden in tijden van oorlog, epidemieën en natuurrampen over de hele wereld. Nog altijd is het Amerikaanse Rode Kruis een belangrijk onderdeel van een internationaal humanitair netwerk.

Pionier

Clara Barton's werk maakte de weg vrij voor vrouwelijke humanitaire hulpverleners. Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog was het nog ongebruikelijk dat vrouwen buitenshuis werkten, laat staan het slagveld op gingen. Barton liet zich niet tegenhouden door maatschappelijke richtlijnen en verzette zich hiertegen. In haar autobiografie The Story of My Childhood schreef ze:

'Ik vind het ergerlijk als mij verteld wordt dat dingen altijd al zo worden gedaan. Ik trotseer de tirannie van het precedent. Ik zet mij in voor alles wat het verleden kan verbeteren.'