Qiu Jin – De eerste Chinese feministe (1875–1907)

Qiu Jin was een dichter, onderwijzeres, zwaardvrouw, rebellenleider en waarschijnlijk de eerste Chinese feministe. Van een uitgehuwelijkte vrouw met gebonden voeten ontwikkelde ze zich tot een feministische activiste die mannenkleding droeg. Ze werd onthoofd voor haar betrokkenheid bij een gewapend complot tegen de feodale Qing dynastie. Sindsdien staat ze symbool voor de onafhankelijkheid van de vrouw in China. Daar is ze bekend als 'Vrouwenridder van het Spiegelmeer'.

Achtergrond

Qiu Jin werd geboren op 8 november 1875 in een aristocratische familie in Shanyin, in de Provincie Zhejiang. Als dochter van een welgestelde familie kreeg ze goed onderwijs en leerde lezen, schrijven, paardrijden en zwaardvechten. Op 21 jarige leeftijd werd ze uitgehuwelijkt aan een welvarende man. Ze kreeg een zoon en een dochter. Na een huwelijk van acht jaar verliet ze haar man en kinderen en verbleef twee jaar in Japan. Hier verdiepte ze zich in westers gedachtegoed en raakte ze betrokken bij het Revolutionair Bondgenootschap van Sun Yat-Sen (1866-1925). In 1907 werd ze veroordeeld voor haar bijdrage aan een mislukte revolutionaire opstand en werd publiekelijk geëxecuteerd.

Nieuw levensdoel

Qiu Jin was erg ongelukkig in haar huwelijk met een zeer conservatieve man. Ze leed onder de traditionele en onderdrukkende sekseverhoudingen die heersend waren in het keizerrijk van de Qing (1644–1912). Na de verhuizing van haar gezin naar Beijing in 1903 kwam ze in aanraking met een groep gelijkgestemde vrouwen die door middel van poëzie en brieven met elkaar correspondeerden over modernisering en emancipatie. Qiu Jing verdiepte zich steeds meer in feministisch gedachtegoed en voelde een steeds sterkere drang om in actie te komen. In 1904 vertrok ze naar Japan om in vrijheid te strijden voor de emancipatie van de Chinese vrouw. In een brief aan haar broer schreef ze: “Ik wijd mijn leven aan de creatie van een blijvend nalatenschap, dat ten goede moet komen aan toekomstige generaties vrouwen en mannen”. Ze ruilde haar traditionele vrouwenkleding in voor een westers mannenkostuum en ontbond haar voeten.

Educatie in Japan

Voor haar vertrek naar Japan had Qiu Jin haar dochtertje ondergebracht bij een vriendin uit angst dat ze slecht behandeld zou worden vanwege haar vertrek. Haar zoon en erfgenaam van de familie bleef bij haar man. Eenmaal in Japan stortte ze zich op de studie van westers gedachtegoed en kwam ze in aanraking met Sun Yat-sen en zijn revolutionaire beweging ter omverwerping van het keizerrijk van de Qing. In deze periode werd ze radicaler in haar strijd voor vrouwenrechten en hervormingen in China. Qiu Jin riep de Chinese vrouwen op zelf in actie te komen: “Met heel mijn hart bezweer en smeek ik mijn tweehonderd miljoen vrouwelijke landgenoten om hun verantwoordelijkheid als burgers op zich te nemen. Sta op! Sta op! Chinese vrouwen, sta op!”.

Activiste

In 1906 keerde Qui Jin terug naar China en begon les te geven aan de Xunxi meisjesschool in Nanxun. Ook richtte ze haar eigen tijdschrift Zhongguo nubao (“Chinese vrouwen tijdschrift”) op. Hierin publiceerde ze nationalistische en feministische artikelen. Ze pleitte voor de bevrijding van de vrouw door middel van onder meer financiële onafhankelijkheid en vrije keuze van huwelijkspartner, onderwijs en arbeid. De brute en verminkende praktijk van voetinbinding, die meisjes het gewenste schoonheidsideaal oplegde, moest afgeschaft worden. Qiu Jin zag in de emancipatie van vrouwen de oplossing voor de problemen van China.

Revolutionair leger

Qiu Jin raakte er uiteindelijk van overtuigd dat de sociale veranderingen niet zouden plaatsvinden zonder politieke veranderingen in de Chinese regering. Ze vertrok naar Shaoxing en werd daar de directeur van de Datong School. Dit was een sportschool die in werkelijkheid een militaire trainingsplek was voor revolutionairen die een democratische regering voorstonden. Hier trainde Qiu Jin in feite een klein leger ter omverwerping van de Qing dynastie. Op 13 juli werd Qiu Jin gearresteerd en verhoord vanwege haar betrokkenheid bij een mislukte aanslag in de provincie Angui. Ondanks dat ze hevig gemarteld werd voor informatie gaf ze niets prijs. Na de vondst van belastend materiaal op haar school werd ze ter dood veroordeeld. Op 15 juli 1907 werd Qiu Jin publiekelijk onthoofd in haar geboortedorp Shanyin. Ze was toen 31 jaar.

Nalatenschap

Voordat Qiu Jin opgepakt werd, wist ze al dat ze gevaar liep. Haar neef en mederevolutionair Xu Xilin was een paar dagen eerder opgepakt en geëxecuteerd. Toch wilde ze niet vluchten en schreef aan een vriendin dat ze bereid was te sterven voor de goede zaak. Na haar dood werd ze een martelaar en symbool voor de nieuwe vrouw, die opgeleid, onafhankelijk en actief geëngageerd was. Na de omverwerping van de Qing dynastie onder leiding van Sun Yat-sen kreeg ze een officiële begrafenis waarbij ze erkend werd als de eerste vrouwelijke martelaar van de revolutie. Met de verdwijning van het keizerrijk werd voetinbinding afgeschaft.

  “Ik ontbond mijn voeten en spoelde duizend jaar vergif weg.
             Mijn hart ging tekeer van opwinding.
             Ik wekte honderd sluimerende bloemgeesten.
             Maar betreur mijn zijden zakdoek-
             De ene helft besmeurd met tranen, de andere met bloed.”

• Gedicht van Qiu Jin (1905)