De positie van vrouwen in het Romeinse Rijk

Wat de rol van vrouwen in het Romeinse Rijk was, zijn de meningen over verdeeld. Enerzijds wordt beweerd dat vrouwen in het Romeinse Rijk overwegend een betere positie hadden dan andere vrouwen uit de oudheid, anderzijds wordt het tegenovergestelde gesteld. Wat was nu precies de positie van vrouwen in het Romeinse Rijk?

Positie van de arme Romeinse vrouw

Over de positie van arme vrouwen in het Romeinse Rijk is veel minder bekend dan over de positie van de rijke vrouwen. Wel is er bekend dat er een duidelijke rolverdeling was tussen man en vrouw. Dit weten we door de werken van de klassieke schrijvers. Binnen bijvoorbeeld het boerenbedrijf was de vrouw verantwoordelijk voor taken als spinnen, weven, kleine klusjes met betrekking tot de dieren, de moestuin onderhouden, kinderen verzorgen en het huishouden. De man was verantwoordelijk voor het zware werk, zoals bijvoorbeeld het land ploegen.

Rol van de welgestelde Romeinse vrouw

Er waren drie rollen waarin de welgestelde Romeinse vrouw kon bijdragen aan het openbare leven. Een eerste optie was het laten bouwen van openbare bezienswaardigheden, bijvoorbeeld een amfitheater, basiliek of markthal. Ten tweede kon de welgestelde Romeinse vrouw een priesteres zijn die aan het hoofd stond van de verering van vrouwelijke godinnen en/of keizerinnen. Tot slot kon zij een patrones zijn van een stad of vereniging. Dit betekende dat zij veel geld schonk aan deze instellingen. Het huishouden lieten deze elitaire vrouwen over aan slaven.

De rijke Romeinse vrouw kreeg onderwijs

De positie van deze welgestelde vrouwen was mogelijk beter omdat zij makkelijker toegang hadden tot educatie. De armere vrouwen hadden hier, door hun berooide omstandigheden, geen kans voor. De rijkeren gingen naar school of hadden een slaaf als huisleraar die hen onderwijs gaf. Deze lessen stopten abrupt wanneer de vrouw trouwde.

De rijke Romeinse vrouw binnen het huwelijk

De controle over de vrouw werd bij het huwelijk overgedragen van de vader naar haar echtgenoot. Deze situatie veranderde echter langzaam. Steeds vaker bleef de vader de beschermer van zijn dochter en kreeg de echtgenoot minder vaak de zeggenschap over zijn vrouw. Dit gold ook voor het vermogen van de vrouw in kwestie. Een vrouw mocht vermogen bezitten, wat uitzonderlijk was, maar dit werd beheerd door haar vader en niet meer door haar man. Daarnaast nam de vrouw de achternaam van haar man niet aan. Als haar vader overleed, was de vrouw daardoor in feite onafhankelijk.

Scheiden was normaal

Vrouwen trouwden vaak jong, rond de leeftijd van 15 jaar. Mannen daarentegen trouwden vaak op latere leeftijd, tussen de 20 en 35 jaar. Huwelijken hielden echter niet altijd lang stand. Scheiden was normaal en werd sociaal geaccepteerd. Zowel de man als de vrouw kon de scheiding aanvragen. Er waren allerlei redenen mogelijk voor de scheiding. Een optie was dat de man een betere vrouw kon trouwen. De vrouw kreeg bij het scheiden haar bruidsschat terug. De kinderen gingen echter niet met de vrouw mee maar bleven bij de man achter.

Juridische status van de welgestelde Romeinse vrouw

Een rijke Romeinse vrouw kon grond bezitten, maar die grond viel wel onder het beheer van haar man en later dus vaak haar vader. Door het bezitten van grond kreeg zij meer aanzien. Daarnaast kon zij een testament laten opmaken en was het mogelijk dat zij voor de rechter moest verschijnen als zij een misdaad pleegde. Ze kon echter niet iemand anders aanklagen. Als een vrouw bijvoorbeeld verkracht was, kon het slachtoffer daar geen zaak van maken en bleef de dader onbestraft. Het is niet bekend of haar echtgenoot of vader dit wel voor haar kon doen. Vrouwen konden ook niet als politica deelnemen aan debatten in de senaat. Meevechten in het leger was helemaal uitgesloten.

Kloof tussen arm en rijk

Welgestelde Romeinse vrouwen hadden inderdaad een redelijk goede positie in vergelijking met  de minder gestelde vrouwen. De welgestelde vrouw had redelijk veel rechten en haar positie in de samenleving werd langzaam beter. Toch is de situatie niet te vergelijken met nu. Rijke vrouwen stonden onder het beheer van een man. Vrouwen bleven in vergelijking met mannen dus nog steeds een ondergeschikte en afhankelijke positie in het Romeinse Rijk bekleden.

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen. Het is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.

Dit artikel is geschreven binnen het kader van de Nationale Romeinenweek. In deze week wordt er extra aandacht besteed aan de geschiedenis van de Romeinse tijd in Nederland, met dit jaar als thema de Romeinse vrouw. Romeinse vrouwen zijn namelijk vaak - ten onrechte - onderbelicht gebleken in de geschiedenis. Vrouwen maakten weldegelijk een belangrijk deel uit van de Romeinse samenleving.

Meer weten over Romeinse vrouwen? In ons dossier van de Romeinenweek lees je alles over ze.