De eerste Engels-Nederlandse Zeeoorlog

Op 29 mei 1652 brak eerste Engels-Nederlandse Oorlog uit. Het was het begin van een reeks van vier oorlogen die gedurende de decennia erna zouden plaatsvinden, tussen Engeland en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Beide landen waren in de 17e eeuw uitgegroeid tot de grootste handelsmachten ter wereld. Dit zou tot meerdere conflicten tussen de twee concurrenten leiden.

Aanloop naar de oorlog

Tijdens de Engelse Burgeroorlog (1642 – 1651) gaf de Nederlandse stadhouder Frederik Hendrik van Oranje grote financiële steun aan de Engelse koning Karel I, met wie hij nauwe familiebanden had. Toen Karel onthoofd werd, waren de Nederlanders diep verontwaardigd door de koningsmoord. Het gevolg hiervan was dat Oliver Cromwell, nu de politieke leider van Engeland, de Nederlandse Republiek als een vijand ging zien. Toch hadden Engeland en de Republiek op dat moment veel gemeen: ze waren beiden republikeins en protestants.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De Akte van Navigatie

In 1651 namen spanningen tussen de Britten en de Nederlanders toe. Het Britse Parlement had namelijk de Akte van Navigatie uitgevaardigd. De Nederlandse handel in Amerika werd daardoor beperkt, want handelswaren afkomstig van Britse koloniën mochten nu alleen nog maar verscheept worden door Britse schepen. Bovendien verbood de Akte alle handel met Britse koloniën die connecties en sympathie behielden met de royalistische aanhangers van Karel I. De Nederlandse eer werd hierdoor geschaad en het was ook nog eens schadelijk voor de Nederlandse economie. De directe oorzaak van de oorlog waren voornamelijk de acties van de Engelse vloot tegen de Nederlandse scheepvaart. In januari 1652 werden bijvoorbeeld 30 Nederlandse schepen gevangen door de Engelsen. Protest van de Staten-Generaal bij de Engelsen mocht niet baten: het Engelse Parlement deed niets.

Eerste Engels-Nederlandse Oorlog (1652 – 1654)

Aan het begin van 1652 begonnen beide landen zich voor te bereiden op oorlog. De twee staten waren echter beiden nog niet klaar met de benodigde voorbereidingen. De oorlog had wellicht uitgesteld kunnen worden als er geen ongelukkige ontmoeting had plaatsgevonden tussen de vloten van de Nederlandse luitenant-admiraal Maarten Tromp en de Engelse generaal Robert Blake nabij Dover op 29 mei 1652. Een verordening van Cromwell verplichtte alle buitenlandse vloten in de Noordzee of het Kanaal om hun vlag in saluut te dompelen. Tromp was echter iets te traag met hieraan te voldoen, waardoor Blake het vuur opende. De Strijd om Goodwin Sands was begonnen. Tromp verloor twee schepen maar wist de rest van zijn konvooi in veiligheid te brengen.

Michiel de Ruyter

Een Nederlandse missie naar Londen om het conflict op te lossen mislukte, waardoor de ene na de andere zeeslag plaatsvond. Nederland deed daarom beroep op Michiel de Ruyter. De Ruyter was zeer vermogend geworden en had eigenlijk zijn leven als kapitein vaarwel gezegd. Hij nam het aanbod echter aan. In augustus 1652 lukte het hem om de Engelse vloot bij Plymouth te verslaan. Dit was de eerste overwinning van Nederland tijdens de oorlog en dat zorgde ervoor dat De Ruyter (tot dan toe relatief onbekend onder het volk) als een nationale zeeheld werd vereerd. Vanaf dat moment bleef hij de rest van zijn leven bij de marine.

Ondanks de hulp van de zeer kundige De Ruyter, kregen de Engelsen al snel weer de bovenhand in de oorlog. In oktober dat jaar werd Witte de With verslagen door admiraal Blake bij de Slag om Kentish Knock. In februari 1653 werd Tromp verslagen bij de Slag om Portland. Dit was een drie dagen durende strijd die plaatsvond tussen Portland en Calais. Vier maanden later leed Tromp wederom een nederlaag voor de kust van Nieuwpoort. Het gevolg hiervan was dat de Engelsen een blokkade langs de Nederlandse kust legden. Deze werd een maand later weer opgeheven door de Slag bij Ter Heijde.

Vrede van Westminster

De Slag bij Ter Heijde op 10 augustus 1653 was de laatste tussen Engeland en de Republiek tijdens deze oorlog. Admiraal Maarten Tromp kwam tevens bij deze slag om het leven. De strijd vond plaats tussen een Nederlandse vloot bestaande uit 100 schepen een gelijkwaardige Engelse vloot onder leiding van George Monck. De Nederlanders verloren 30 schepen en 1600 zeelieden, de Engelsen slechts de helft hiervan. De oorlog werd in april 1654 officieel beëindigd door het Verdrag van Westminster. De vredesbepalingen waren ongunstig voor de Republiek: Nederland moest Engeland compenseren en zich ook houden aan de Akte van Navigatie. Het verdrag bevatte bovendien een geheime clausule, de Akte van Seclusie. Dit hield in dat Willem III, de jonge prins van Oranje en de zoon van stadhouder Willem II, zelf nooit stadhouder mocht worden.