De Reconquista: christelijke herovering van het Iberisch schiereiland

Het Iberische schiereiland was een welvarende regio binnen het Romeinse Rijk. Na de ondergang van het West-Romeinse Rijk maakten de Visigoten de dienst uit in deze regio. Dit duurde enkele eeuwen, tot dit christelijke gebied werd aangevallen en veroverd door de Omajjaden. Zij noemden dit gebied ‘Al-Andalus’ (denk aan de Spaanse provincie Andalusië). De Reconquista, of herovering in het Spaans en Portugees, omspant grofweg de periode van 718 tot 1492 n.Chr.

Het begin van de Reconquista

In 718 of 722 n.Chr. (de bronnen variëren) wist een klein christelijk leger een Moors leger te verslaan in de slag bij Covadonga, in het noorden van het huidige Spanje. Na deze slag werd het koninkrijk Asturië gesticht. Deze overwinning wordt traditioneel gezien als het begin van de Reconquista, maar eigenlijk was er pas vanaf de 11e eeuw sprake van grootschalige pogingen van christelijke vorsten om het Iberische gebied weer onder christelijke controle te krijgen. In 801 n.Chr. wist Karel de Grote Barcelona te veroveren en zo kwam het gebied rond de Pyreneeën onder Frankische, en dus christelijke, controle.

Begon de Reconquista met de Slag bij Covadonga (722) of de Slag bij Poitiers (732)? In Geschiedenis Magazine 3 van 2023 gaat Cathrien Hoijink dieper in op de betekenis van de Slag bij Covadonga en de daaropvolgende stichting van het onafhankelijke koninkrijk Asturië. 

Bestel

De christelijke koninkrijken

Hoewel er tussen de 9e en 11e eeuw sprake was van vijandigheden tussen de christelijke en islamitische gebieden op het Iberisch schiereiland, waren deze relatief klein. In 834 n.Chr. ontstond het koninkrijk Navarra, in 910 het koninkrijk Léon, in 1035 het koninkrijk Aragon en in 1037 het koninkrijk Castilië. In 1137 ontstond Portugal nadat Alfons I een zware nederlaag toebracht aan een islamitisch leger. Dit waren allen christelijke koninkrijken. Deze koninkrijken waren vaak net zoveel met elkaar in conflict als met de islamieten.

Al-Andalus en de taifas

In het islamitische rijk Al-Andalus, dat bijna het hele Iberisch schiereiland behelsde, zou sprake zijn geweest van een bloeiende en relatief gemixte cultuur. Joden en christenen werden niet zwaar gediscrimineerd. In de 11e eeuw begon de eenheid in Al-Andalus echter aangetast te raken. Het gebied viel uiteen in verschillende kleinere ‘taifas’, kleine rijkjes waar lokale heersers de dienst uitmaakten. Dit verzwakte de islamitische macht op het Iberisch schiereiland sterk. Net zoals de christelijke koninkrijken, vochten ook de taifas regelmatig onderling. Tegelijkertijd kwam onder de christenen het idee van religieuze heroveringen op: dit was de periode van de kruistochten. De christelijke koninkrijken begonnen zich meer en meer te verenigen. Uiteindelijk, aan het einde van de 11e eeuw, realiseerden de taifas zich dat ze in een benarde positie verkeerden, o.a. door de versterking van de christelijke koninkrijken. De taifas keerden zich tot de Almoraviden.

De Almoraviden

De sterk religieuze Almoraviden bestonden uit Berbers en Moren uit NoordAfrika . Zij stelden zich veel minder positief op tegenover christenen en joden. Zij wisten de christelijke koninkrijken in toom te houden, maar werden uiteindelijk verdreven door nog conservatievere islamieten: de Almohaden. Deze dwongen joodse en christelijke gemeenschappen zich te bekeren en brachten een verbod uit op de productie van wijn. De christelijke koninkrijken verzetten zich tegen de Almohaden In 1212 n.Chr. werden de Almohaden beslissend verslagen door een coalitie van christelijke vorsten.

De voltooiing van de Reconquista

Uiteindelijk bleef enkel het Moorse koninkrijk van Granada bestaan. Deze betaalden tribuut aan het christelijke koninkrijk Castilië. In 1230 n.Chr. overleed de koning van Léon, Alfonso IX. Zijn zoon, Ferdinand III, volgde hem op. Deze was vanaf 1217 als Ferdinand II al koning van Castilië en nu krijg hij dus ook Léon erbij. Zo ontstond een groot koninkrijk dat nog altijd Castilië werd genoemd. In 1469 werden de overgebleven christelijke koninkrijken (behalve Portugal), Castilië en Aragon, samengevoegd door middel van het huwelijk tussen koning Ferdinand II van Aragon en koningin Isabella I van Castilië . Beiden waren streng religieus. Samen werden ze de Katholieke Koningen (Reyes Católicos) genoemd. Zij veroverden het koninkrijk van Granada. In 1492 was de Reconquista voltooid. Deze vorsten zijn verantwoordelijk voor een aantal belangrijke gebeurtenissen. Naast het feit dat onder hen de Reconquista voltooid werd, verbanden zij ook alle joden uit het koninkrijk. Ook werden de ontdekkingsreizen van Cristoffel Columbus door hen gefinancierd.