Gutenberg: uitvinder van de drukpers?

De meesten van ons zullen de naam Gutenberg wel kennen. Gutenberg staat immers bekend als de uitvinder van de drukpers, een uitvinding die een enorme impact op Europa en de wereld zou hebben. Maar wat weten we eigenlijk over het leven van Gutenberg en de weg naar zijn uitvinding?

Gutenberg werd waarschijnlijk geboren in het jaar 1395 in de Duitse stad Mainz. Over zijn vroege leven is weinig bekend. Zijn ouders waren van adel en redelijk welvarend, en zelf deed hij ervaring op in metaalbewerking: mogelijk werkte hij als leerling bij een goudsmid. Nadat er conflict ontstond tussen de stadsgilden en de adel, werden Gutenberg en zijn familie gedwongen de stad te verlaten. Ze verhuisden waarschijnlijk naar Straatsburg, in het huidige Frankrijk.

Experimenteren met de boekdrukkunst

Het is in ieder geval zeker dat Gutenberg tussen 1434 en 1444 in Straatsburg woonde. Verschillende bronnen vertellen verschillende verhalen, maar het is in ieder geval duidelijk dat Gutenberg hier in financiële moeilijkheden kwam. Hij noemde hier dat hij een ‘geheime uitvinding’ had, waarmee hij hoopte de schuldeisers op afstand te houden. Al in de jaren 30 zou hij geëxperimenteerd hebben met zijn uitvinding. In 1447 keerde hij terug naar Mainz. Hij kreeg een lening, en richtte een drukkerij op. Hij drukte hier teksten voor de kerk en scholen, maar drukte bijvoorbeeld ook gedichten.

Uitvinder van de drukpers?

De uitvinding van Gutenberg zou de drukpers geweest zijn. Dit klopt echter niet. Er was al sprake van de blokdruk. Zijn belangrijkste uitvinding was de losse letters in de boekdrukkunst. Hierdoor werden correctie en en redactie van teksten vele malen makkelijker: voorheen moest de hele pagina opnieuw gedrukt worden. De uitvinding van de losse letters stond niet op zichzelf. Ook zethaken, gietvormen en stempels waren hiervoor van belang. Deze moest hij ontwikkelen en perfectioneren om zijn uitvinding van de losse letters ten volste te kunnen benutten.

De Gutenbergbijbel

Het leven van Gutenberg verliep niet rustig. In 1455 bracht hij zijn meesterwerk uit, de Gutenbergbijbel. Dit was een enorm project, waarvoor hij een lening aanging bij de jurist Johann Fust. Er ontstond conflict tussen de twee, en uiteindelijk eiste Fust zijn geld terug. De drukkerij en de letters vielen na een rechtszaak in handen van Fust. Gutenberg kon opnieuw beginnen. Dit lukte: hij kreeg een lening bij het stadsbestuur van Mainz, waarna hij nieuwe werken uitbracht.

Impact van de uitvinding van Gutenberg

Gutenberg stierf uiteindelijk in Mainz in het jaar 1468. Zijn uitvinding zou een enorme impact hebben op Europa en de wereld. Een voorbeeld van de effecten van zijn uitvinding: de 95 stellingen van Luther konden in razend tempo door Duitsland en andere delen van Europa verspreid worden dankzij de uitvindingen op het gebied van drukwerk van Gutenberg. De kans bestaat dat de Reformatie zonder hem helemaal niet zo’n grote impact gehad zou hebben.