De Koninklijke Britse Zwaan

In Groot-Brittannië zijn dit jaar al bijna tachtig gevallen van vogelgriep voorgekomen. Zeven knobbelzwanen die het virus ook opliepen, zijn daar op 5 februari 2018 mogelijk aan gestorven. De zwanen behoorden toe aan koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk. Maar gelukkig bezit de koningin nog meer dieren, waaronder nog andere zwanen. In feite zijn alle knobbelzwanen in openbare wateren in het Verenigd Koninkrijk sinds de twaalfde eeuw het bezit van de regerende monarch, evenals alle walvissen, bruinvissen en steuren binnen vijf kilometer van de Britse kust. Hoe zit dat?

Royal fish

Walvissen, dolfijnen, bruinvissen en steuren worden vanwege hun ‘superior excellence’ beschouwd als ‘royal fish’. Volgens een wet van 1307, ingevoerd tijdens het bewind van koning Edward II, zijn de zeedieren daarom persoonlijk eigendom van de monarch van het Verenigd Koninkrijk, bij koninklijk voorrecht. De inmiddels eeuwenoude wet is nooit ingetrokken en is daarom nog steeds van kracht.

Strandgangers die in Engeland een aangespoelde walvis tegenkomen, hoeven dan ook geen moment te twijfelen over wat ze daar mee moeten doen. De dieren moeten, als ze in de kustwateren gevonden worden en niet al aangespoeld zijn, aan land gebracht worden, waarna eerst aan de vorst gevraagd moet worden wat zij met haar walvis wil doen. Een speciaal aangestelde ambtenaar, the receiver of the wreck, heeft de taak om de al dan niet nog levende royal fish in ontvangst te nemen of op te ruimen en de zaak verder af te handelen.

Steuren komen op de Britse eilanden nog nauwelijks in het wild voor, maar in 2004 ontstond er commotie om een steur die in Swansea Bay in Wales gevangen was en direct op de markt werd verkocht. De koper van zo’n steur wordt immers eerst geacht die aan de koningin aan te bieden.

Koninklijke zwanen

Ook zwanen zijn eigendom van de koningin, die officieel de titel ‘Seigneur of the Swans’ voert. Alle niet geringde knobbelzwanen en zwarte zwanen behoren toe aan de Britse vorstin. Maar tegenwoordig oefent koningin Elizabeth II dat koninklijk voorrecht alleen nog uit op delen van de rivier de Thames en enkele bijrivieren. Het eigendomsrecht van de zwanen werd al in de twaalfde eeuw opgeëist door de Engelse monarchie, die de zwanen als delicatesse serveerde op koninklijke feesten en banketten. Sinds de vijftiende eeuw wordt dit koninklijk voorrecht gedeeld met de gildes van de Wijnmakers en de Stoffenververs.

Zwanen ringen

Tegenwoordig worden de watervogels niet meer gegeten, maar die traditie wordt jaarlijks elke derde week van juli nog in ere gehouden met een ceremonie: Swan Upping. Vijf dagen lang varen in rode livrei geklede Swan Uppers de rivier de Thames af, waarbij ze zwanen vangen en het gewicht en de gezondheid van de dieren controleren. Daarna worden de jongen geringd en weer uitgezet. Van de identificatienummers op de ringen is af te lezen van welke gilde de zwaan het eigendom is. Alleen de zwanen die door de koninklijke Swan Uppers gevangen worden, krijgen geen ring.

In 2009 woonde koningin Elizabeth II voor het eerst in de geschiedenis een Swan Upping-ceremonie bij. De beelden daarvan zijn nog terug te vinden op de officiële website van het Britse koningshuis. Ook is de ceremonie vereeuwigd in een schilderij: Swan Upping in Cookham, van Sir Stanley Spencer.