Raadsel Leeuwenhoek-microscoop opgelost

Ruim drie eeuwen later is het mysterie rondom de superieure kwaliteit van de microscopen van Antoni van Leeuwenhoek eindelijk opgehelderd. Onderzoekers aan de TU Delft en Rijksmuseum Boerhaave onderzochten vier ‘Leeuwenhoekjes’ en ondervonden dat de minuscule glazen lensjes niet geblazen zijn maar geslepen.

Grondlegger van de microbiologie

De Delftenaar Antoni Van Leeuwenhoek (1632 – 1723) ontwikkelde in de achterkamer van zijn lakenwinkel spectaculaire lenzen die een object maar liefst 60 tot 260 keer konden vergroten. Dit was tien keer zoveel als de microscopen die gemaakt werden door zijn tijdgenoten. Van Leeuwenhoek zag door zijn lensjes fenomenen die niemand eerder had gezien: eencellige organismes, spermacellen, bloedlichaampjes, bacteriën, spiervezels en haarvaten.

Hoe maakte hij zijn lenzen?

Van Leeuwenhoek was zeer mysterieus rondom het productieproces van zijn krachtige microscopen. Uit documentatie blijkt dat Van Leeuwenhoek in 1711 tegenover een groep Duitse edelen losliet dat hij een specifieke glasblaasmethode gebruikte voor de vervaardiging van zijn apparaten. Door deze anekdote werd eeuwenlang gedacht dat Van Leeuwenhoek door middel van glasblazen zijn ongeëvenaarde lenzen ontwikkelde. Het zó goed met de hand slijpen van kleine lenzen werd altijd als praktisch onmogelijk beschouwd. Nu blijkt dat een secure slijptechniek toch de oorzaak was voor Van Leeuwenhoek’s superieure microscoopbeelden.

Geheimdoenerij

Waarschijnlijk loog Van Leeuwenhoek over zijn techniek om verwarring te zaaien bij andere microscoopmakers. Als vermogend handelaar kende Van Leeuwenhoek maar al te goed het gevaar van concurrentie. Van Leeuwenhoek wilde daarom zijn revolutionaire vindingen voor zichzelf houden, hij liet ook geen anderen alleen in een ruimte met zijn microscopen.