De geschiedenis van Bevrijdingsdag in Nederland

5 mei is in Nederland de Nationale Viering van de Bevrijding, beter bekend als Bevrijdingsdag. Hoe heeft deze feestdag zich ontwikkeld?

De eerste Bevrijdingsdag vond plaats op 30 augustus 1945. Nederland zelf was al sinds mei van dat jaar bevrijd van de Duitse bezetting, en ook de Japanners in Nederlands-Indië hadden zich overgegeven. De verjaardag van koningin Wilhelmina was een mooie gelegenheid om de bevrijding van het hele koninkrijk te vieren.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Bevrijdingsdag op 5 mei

In 1946 werd vanuit de regering besloten dat Bevrijdingsdag in Nederland op 5 mei moest plaatsvinden. Dat was namelijk de dag waarop de Duitsers in Nederland hun capitulatie aankondigden. De datum van 5 mei was echter niet in beton gegoten. Als 5 mei op een zondag viel, werd de viering van de bevrijding verschoven om de christelijke zondagsrust niet te verstoren. Pas in 1968 werd besloten dat Bevrijdingsdag altijd op 5 mei gevierd werd, ongeacht de dag van de week.

Bevrijdingsdag nog geen traditie

Een traditie zoals de Nationale Dodenherdenking was Bevrijdingsdag daarmee nog niet. Tijdens de wederopbouwperiode waren de Nederlanders met veel andere dingen bezig en de animo voor een grote feestdag was minimaal. Dat de dag steeds door wisselende comités werd georganiseerd hielp ook niet. Vanaf 1955 kreeg de dag een traditioneler en feestelijker karakter toen in Wageningen een jaarlijks militair defilé werd georganiseerd als herdenking van de capitulatie van het Duitse leger in mei 1945. In 1958 besloot de regering Bevrijdingsdag eens in de vijf jaar nationaal groots te vieren, maar pas in 1982 werd Bevrijdingsdag echt een nationale feestdag.

Nog steeds had de organisatie echter moeite om van de feestdag een nationaal gedragen traditie te maken. De organisatie lag in handen van Het Nationaal Comité Viering Bevrijding, een comité dat los stond van het Comité Nationale Herdenking, dat de dodenherdenking organiseerde. De samenwerking tussen die twee organisaties liep vaak niet vloeiend.

Groeiende interesse voor Bevrijdingsdag

Vanaf halverwege de jaren ’70 groeide de belangstelling voor Bevrijdingsdag gestaag. In 1975 ging de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers van kracht. In navolging daarvan kreeg Bevrijdingsdag meer waardering en interesse van oud-verzetsmensen en de Joodse- en Indische gemeenschappen in Nederland. Daardoor, en ook doordat de koningin zich actiever met Bevrijdingsdag bezighield, groeide het draagvlak onder de bevolking.

Een groot probleem bleef echter de betrokkenheid van jongeren bij de herdenkingen en de vieringen. Om de organisatie te verbeteren werden de twee organiserende comités in 1987 samengevoegd tot het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Tegelijk kregen de herdenkingen en feesten die voorheen nog op de Tweede Wereldoorlog gericht waren, ook meer het karakter van het herdenken en vieren van vrijheid in het algemeen.

Bevrijdingsfestivals

Sinds 1994 worden ook de bevrijdingsfestivals georganiseerd. In Amsterdam en de twaalf provinciehoofdsteden zijn grote popfestivals. Ook in Wageningen is het militaire defilé uit de jaren ’50 uitgegroeid tot een groots feest dat door de hele stad gevierd wordt. Daarmee is Bevrijdingsdag ook een echte feestdag geworden, die jaarlijks gevierd wordt. Een vrije dag is Bevrijdingsdag daarmee gek genoeg nog niet. Veel mensen moeten gewoon werken, en zijn slechts eens in de vijf jaar vrij tijdens Bevrijdingsdag. Desalniettemin zijn er wel plannen vanuit de Nederlandse regering om hier verandering in te brengen.

Voorafgaand aan Bevrijdingsdag staan we stil bij de slachtoffers van oorlogsgeweld, tijdens de Nationale Herdenking. Daarover lees je hier meer.