Aanloop naar de bevrijding van Nederland

In de maanden voor de bevrijding van Nederland op 5 mei 1945 maakten de inwoners van de niet-bevrijde delen een moeilijke tijd door. Voedseltransporten waren namelijk door de bezetter geblokkeerd. Daarom besloten de geallieerden in het voorjaar van 1945 een dropping op te zetten om de honderdduizenden Nederlanders in het westen te voorzien van voedsel, kleding en andere hulpgoederen.

De bevrijding van Nederland was begonnen met een opmars van Britse en Amerikaanse troepen in Limburg. Op 12 september 1944 werd de gemeente Noorbeek als eerste Nederlandse gemeente bevrijd door de geallieerden. Dat was de opmaat voor wat er in de weken die volgden zou gaan gebeuren. Zowel vanuit de lucht als met een grondoffensief werd met Operatie Market Garden geprobeerd de belangrijkste bruggen te veroveren. Dit geallieerde offensief strandde echter bij Arnhem. De geallieerden hadden toen al wel een deel van Noord-Brabant, Limburg en Gelderland veroverd. De rest van Brabant en het grootste deel van Limburg volgden in oktober. Dat ging niet vanzelf, er werd vaak fel gevochten. De gevechten om het plaatsje Overloon gingen zelfs de boeken in een van de grootste veldslagen die ooit op Nederlands grondgebied heeft plaatsgevonden. De bevrijding van Zeeland was zo moglijk nog moeilijker. De Zeeuwse eilanden en dan met name Walcheren, waren door de Duitsers veranderd in een fort en konden alleen met met veel pijn en moeite worden bevrijd tijdens de Slag om de Schelde. De verliezen waren hoog en de geallieerde opmars door Nederland stokte hierna. De rest van Nederland bleef nog een tijd bezet door de Duitsers. 

Hongerwinter

Tegelijk met Operatie Market Garden begon op 17 september 1944 eveneens een spoorwegstaking van het Nederlandse spoorwegpersoneel. Waarschijnlijk als straf voor de staking blokkeerden de Duitsers alle voedseltransporten naar het westen van Nederland. Ook schepen konden door de strenge winter van 1944-1945 niet over de bevroren rivieren varen. Het resultaat was de Hongerwinter, een hongersnood die duizenden Nederlanders het leven kostte.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Oorlogsgeweld

Inmiddels liep het oorlogsfront dwars door Nederland, globaal langs de oevers van de grote rivieren. Tussen de rivieren werden relatief kleine, maar verbeten gevechten gevoerd om strategische posities op dijken en rondom bruggen. Dorpen en steden die in het frontgebied lagen, werden geëvacueerd, waardoor het front veranderde in een niemandsland. De verlaten dorpen en steden werden bezet door soldaten van beide kanten, en werden vaak voor een groot deel verwoest door regelmatige bombardementen. In dorpen en steden die nog niet geëvacueerd waren, vielen door deze bombardementen soms honderden burgerslachtoffers. 

De geallieerden begonnen op 8 februari 1945 een tweede offensief. Uiteindelijk bereikten de geallieerden op 10 maart 1945 de Rijn. Bij het Duitse plaatsje Remagen wisten de geallieerden een brug te veroveren en konden ze eindelijk de rivier over. De Canadezen bogen af naar het westen en bereikten de oostgrens van Nederland eind maart. Daar wachtte de Canadezen nog een taaie strijd. Hoewel de meeste Duitsers zich snel overgaven, bleven anderen tot de laatste kogel of snik doorvechten. Zo duurde de Slag om Groningen bijna drie dagen. 

Voedseldroppings

In de tussentijd leed het westen van Nederland nog altijd honger. Al in februari 1945 kreeg het Rode Kruis de mogelijkheid om vanuit het neutrale Zweden broodmeel aan te voeren, maar dat was bij lange na niet genoeg om de honger te stoppen. Toen eind april duidelijk werd dat de oorlog echt op het einde begon te lopen, werd er eindelijk onderhandeld tussen de Duitsers en de geallieerden. In het Akkoord van Achterveld werd vastgelegd dat de geallieerden het hongerende westen te hulp mochten komen. Vanaf 30 april werden er met ‘Operatie Manna’ en 'Operatie Chowhound' door de geallieerde troepen voedseldroppings gedaan om de ergste honger te stillen. Vanuit bommenwerpers werden voedselpaketten gedropt boven bezet Nederland. De pakketten waren verpakt in juten zakken en bestonden gedeeltelijk uit ingeblikte groenten en vlees, biscuits en eierpoeder. In Leiden, Den Haag, Utrecht, Gouda en Rotterdam kwamen de pakketten terecht.

Uiteindelijk duurde het tot 5 mei 1945 voordat de Duitsers capituleerden en heel Nederland bevrijd was. In Hotel de Wereld in Wageningen ondertekende de Duitse bevelhebber Blaskowitz de overgave. In de dagen daarna maakten de geallieerde soldaten op feestelijke wijze hun intocht in de Nederlandse steden, waar ze juichend werden onthaald.

Meer lezen? In ons dossier over de Tweede Wereldoorlog delen we wat van de meest tragische en spraakmakende verhalen tijdens en rondom de Tweede Wereldoorlog.

afbeeldingen:

• Willem van de Poll  Anefo [CC0], via Wikimedia Commons