Perzische tapijten: zo werden ze gebruikt en gemaakt!
’s Winters kunnen koude vloeren behoorlijk oncomfortabel aanvoelen. Duizenden jaren geleden kampten onze verre voorouders ook al met dit probleem. Gelukkig vonden ze er een oplossing voor: het vloerkleed. Vandaag de dag is deze uitvinding nog steeds in onze woonkamers terug te vinden. Naast het comfortabeler maken van woningen, kregen kleden in de loop der eeuwen ook een decoratieve functie gekregen. Met name in Perzië (het huidige Iran) ontwikkelden tapijten zich tot een van de voornaamste kunstvormen van het land. De ontwerpen werden er steeds complexer, waardoor het soms jaren kostte om een tapijt af te maken.
Pazyryktapijt
Wanneer de Perzen precies begonnen met gedecoreerde tapijten te maken is lastig te bepalen. Dit komt doordat de wollen kleden in de loop der eeuwen grotendeel zijn vergaan, waardoor er weinig archeologische overblijfselen te vinden zijn. Het oudste Perzische tapijt is dan ook niet in Iran, maar in Siberië gevonden, in een blok ijs. Door de lage temperatuur is het zogenaamde Pazyryktapijt goed bewaard gebleven. Het kleed beeldt de begrafenis van een prins af en is waarschijnlijk via handelaren van Iran naar Siberië gereisd. Volgens schattingen stamt het Pazyryktapijt uit de vierde eeuw voor Christus. Daardoor weten we dat de Perzen in elk geval 2.500 jaar geleden al complexe tapijten maakten.
Huisnijverheid op het platteland
Uit de commentaren van Griekse schrijvers zoals Xenophon blijkt dat de Perzen in de Oudheid al bekend stonden om hun kwalitatief hoogstaande tapijten. Ook nadat Perzië door Arabieren werd veroverd en aan het Islamitische kalifaat werd toegevoegd bleef de regio tapijten produceren. Deze waren inmiddels ware kunststukken geworden, die steeds complexere voorstellingen weergaven. De productie van deze kleden vond echter grotendeels plaats op het platteland, als huisnijverheid. Daardoor werden er relatief weinig tapijten geproduceerd.
Sjah Abbas I
De Perzische tapijtenindustrie raakte vanaf de zestiende eeuw in een stroomversnelling. Sjah Abbas I (1571-1629) realiseerde zich dat aan de Perzische tapijten goud geld te verdienen viel. Daarom stimuleerde hij een ongekende schaalvergroting in de tapijtenindustrie. Abbas liet grootschalige hofwerkplaatsen aanleggen, waar honderden vrouwen zich tegelijkertijd wijdden aan het weven van tapijten. De Engelsen, Fransen en Nederlanders stonden in de rij voor deze ‘nieuwe’ luxegoederen. Kooplieden die met hun rijkdom wilde pronken, legden deze uitgebreid versierde tapijten in op hun vloeren, of hingen ze aan de muur. Zo werden Perzische tapijten al snel een begrip in heel Europa.
Massaproductie in hofwerkplaatsen
In de hofwerkplaatsen werden de tapijten vervaardigd met behulp van een weefgetouw, waarop het kunstwerk via tapijtknopen werd aangelegd. Het leggen van deze knopen gebeurde handmatig, wat de tapijtenproductie uiterst arbeidsintensief maakte. Hoe meer tapijtknopen per vierkante centimeter, hoe fijner het patroon. Het Pazyryktapijt had bijvoorbeeld een knoopdichtheid van 360.000 knopen per m2, wat meer is dan de meeste tapijten vandaag de dag. Het leggen van deze knopen was een priegelwerkje, dat uiterste concentratie vereiste. Daarom mocht er per werkdag maar anderhalf uur aan de tapijten worden gewerkt, om slordigheden te voorkomen. Bij de grootste en meest complexe tapijten duurde het daardoor 3 tot 4 jaar voordat het eindresultaat te bewonderen viel.
Traditionele ambacht dreigt verloren te gaan.
Tegenwoordig worden er nog steeds Perzische tapijten op deze traditionele manier geproduceerd. Er is nu echter veel minder vraag naar dan drie eeuwen geleden. Door het arbeidsintensieve productieproces zijn ze erg duur geworden. Iraanse wevers gaan daarom in grote getalen op zoek naar alternatief werk. Daardoor dreigen de traditionele tapijten te verdwijnen. Voor wie een comfortabele huiskamer wil, zijn er gelukkig genoeg alternatieven, zoals sisal vloerkleden van Floorpassion.nl. Ook al heeft de productie van deze kleden geen 4 jaar in beslag genomen, ze houden je voeten evengoed warm.
Bronnen:
Afbeelding:
- Foto: VincentKeers [Public domain or CC0], from Wikimedia Commons
