Duitsers maakten zorgverzekering verplicht

Een zorgverzekering is verplicht voor alle Nederlanders. Maar dat was niet altijd zo. In 1941 werden de eerste verplichtingen rondom zorgverzekeringen ingesteld. Door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog.

Voor 1941 waren er al wel verzekeringen voor medische kosten. Dat waren fondsen die zich richtten op armere arbeiders die de hoge dokterskosten vaak niet konden betalen. In 1846 werd het eerste ziekenfonds opgericht en al snel volgden vele anderen. Zo veel dat er rondom de eeuwwisseling honderden van dit soort ziekenfondsen bestonden. Maar daarvan waren de meesten nog altijd té duur voor de mensen die zo’n ziekenfonds het hardste nodig hadden.  

Veel ideeën, maar geen verbetering

Er werd flink gediscussieerd over verbeteringen voor het systeem. Er waren ideeën te over, maar doordat de politiek het niet eens kon worden over een precieze invulling, kwamen die ideeën nooit van de grond.

Gelijkschakeling met Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog

Opmerkelijk genoeg was het de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog die voor verandering zorgde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg Nederland een civiel Duits bestuur, in tegenstelling tot veel andere bezette landen. Dat civiele Duitse bestuur probeerde Nederland te Germaniseren, gelijk te schakelen met Duitsland.

In Duitsland bestond al sinds 1883 een Krankenversicherungsgesetz, een stelsel waarin mensen die onder een bepaald inkomen tegen een vaste premie voorzien waren van basiszorg zoals een tandarts, maar ook van meer specialistische zorg zoals opname in een sanatorium.

Ziekenfondsbesluit van 1941

In het kader van een charmeoffensief en de gelijkschakeling tussen Nederland en Duitsland, voerden de Duitsers in 1941 versneld een wet door waardoor Nederland ook zo’n stelsel kreeg: het ziekenfondsbesluit van 1941. Iedereen met een bruto jaarinkomen van minder dan 3000 gulden kreeg met dat besluit op 1 november 1941 een verplichte verzekering voor medische kosten. Ambtenaren en werknemers met een hoger inkomen konden zich vrijwillig aanmelden. Het ging daarbij om dezelfde medische handelingen als in Duitsland. Een enorme verbetering ten opzichte van het oude systeem, want de behandeling in een sanatorium was voor veel mensen onbetaalbaar.

Duitse wet bleef bestaan

Hoewel de Nederlandse regering na 1945 een groot deel van de Duitse wetten meteen afschafte, was het ziekenfondsbesluit van 1941 zo’n enorme verbetering ten opzichte van de vooroorlogse situatie dat de wet met een paar kleine aanpassingen na de oorlog gehandhaafd bleef. Pas in 2006 zorgde een compleet nieuwe zorgverzekeringswet voor een grote verandering in het stelsel, al bleef één basisprincipe gehandhaafd: nog altijd moet elke Nederlandse burger verplicht een zorgverzekering afsluiten.