50 jaar metro in Nederland: een beknopte geschiedenis

Begin februari was het 50 jaar geleden dat de Rotterdamse metro voor het eerst ging rijden. Wat is de geschiedenis van de metro in Nederland?

Op 9 februari 1968 werd de eerste metrolijn van Nederland geopend. Niet in Amsterdam, maar in Rotterdam. Het toen nog 5,9 kilometer korte lijntje reed tussen het Centraal Station en het Zuidplein. Het eerste ritje werd gemaakt door prinses Beatrix en prins Claus, daarna bestormden 400.000 nieuwsgierige Rotterdammers het station om kennis te maken met dit nieuwe vervoersmiddel. Nieuwsgierig hoe de metro en de opening eruitzagen? NRC heeft een mooie fotoreportage.
Inmiddels is deze lijn meerdere keren verlengd en opgesplitst en is hij ook wel bekend onder de naam Erasmuslijn. In 1982 opende de tweede metrolijn van Rotterdam, die van oost naar west reed. Inmiddels rijden er vijf lijnen in de stad, met een totale lengte van meer dan 110 kilometer.

Amsterdamse metro

Pas bijna 10 jaar later na de eerste Rotterdamse metro, in 1977, werd ook in Amsterdam voor het eerst een metrolijn geopend. Opmerkelijk, want de eerste plannen voor een metronetwerk in de hoofdstad, stammen al uit 1922. Op de begroting voor 1923 werd rekening gehouden met de eerste fase van de aanleg van een spoorbaan die een snelle verbinding met toekomstige buitenwijken moest vormen. De plannen werden gedurende het interbellum besproken, maar strandden echter, omdat project te kostbaar werd geacht. Een ondergronds spoor leek financieel onhaalbaar en werd door velen als een zeer onaangename vorm van personenvervoer gezien.

Verzet tegen de metro

Het duurde tot na de Tweede Wereldoorlog voordat er weer gesproken werd over een metroverbinding. En toen was het hard nodig ook. Het verkeer in de stad stond hopeloos vast en een metroverbinding werd als enige oplossing gezien. Niet dat het daarna vanzelf ging. De financiën bleken een heikel punt, en ook de NS wilde in de ontwikkeling van het metronetwerk een graantje meepikken, wat tot conflict met de Amsterdamse gemeente leidde. Toen de schep de grond in ging, was het protest niet over. Voor aanleg van de Amsterdamse metro moest bovengronds veel gesloopt worden, wat tot veel verzet leidde in de jaren ’70. Het verzet was zo groot, dat na grote kostenoverschrijdingen het woord metro zelfs een tijd taboe werd.

In 1977 gingen de eerste lijnen open. De eerste lijnen verbonden het Centraal Station met de andere uiteinden van de stad: lijn 53 ging naar Gaasperplas en lijn 54 naar Gein. In de jaren 90 werden daar nog metrolijnen naar Amstelveen en het westelijke havengebied aan toegevoegd al werden die na het debacle van de jaren ’70 aangeduid als ‘sneltrams’, hoewel ze in alle opzichten als metro functioneren. In 2018 wordt, na jaren uitloop en acht verschoven openingsdata, de Noord/Zuidlijn geopend. Deze rijdt tussen het moeilijk bereikbare Amsterdam Noord en station Zuid.

Toekomstige metrolijnen

Naast de Rotterdamse en Amsterdamse metro, zijn er in Nederland verder geen metrolijnen aangelegd. In een aantal grote steden (Utrecht, Den Haag) rijdt wel een sneltrein, die vergelijkbaar is met de bovengronds rijdende metro. In de toekomst zullen er, naast de Noord/Zuidlijn in Amsterdam, naar verwachting nog een aantal nieuwe verbindingen gemaakt worden. Zo zijn er plannen voor een metrolijn tussen Delft en Dordrecht. RET-directeur Unck maakte in 2017 bekend Rotterdam enerzijds te willen verbinden aan Dordecht en anderzijds aan Delft en Leiden. Om dit te realiseren zouden bestaande treinsporen kunnen worden omgebouwd tot metrosporen.

In Amsterdam is men na de ligt al jaren (sinds 1968!) het plan voor een Oost/Westlijn in de kast. Deze zou van Geuzenveld naar Gaasperplas kunnen gaan rijden en zou zo ook deze twee uiteinden van de stad met elkaar verbinden. Ook zijn er plannen voorgesteld om deze route vanaf Schiphol via Osdorp naar het Muiderpoortstation te laten rijden, om zo ook Schiphol beter bereikbaar te maken. Op dit moment is het namelijk nog niet mogelijk om de luchthaven per metro te bereiken. Eind 2017 werd er door vrijwel alle politieke partijen in Amsterdam ingestemd met het idee om de Noord/Zuidlijn door te trekken naar Schiphol, maar concrete plannen om dit idee door te voeren zijn er nog niet.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met deopenbareruimte.nu

Bronnen:

• NRC: 50 jaar metro in Rotterdam
• Haarlems Dagblad: Amsterdam wil metro naar Schiphol 
• Wij Nemen je mee: 'Een oud metroplan’  
• K. Davids, 'Sporen in de stad' Tijdschrift Holland 32 3/4  (2000) 157-182

Afbeeldingen:

• Opening van de Rotterdamse metro met Prins Claus en Prinses Beatrix aan boord. Fotocollectie Anefo via www.nationaalarchief.nl
• Eerste Amsterdamse metro op het Centraal station tijdens een proefrit. Fotocollectie Anefo via www.nationaalarchief.nl