De eerste langeafstandsspoorlijn van Duitsand
In de jaren dertig van de negentiende eeuw maakte continentaal Europa kennis met de stoomlocomotief. Deze Britse uitvinding opende ongekende nieuwe mogelijkheden voor het transport van mensen en goederen. Vandaar dat overal in Europa de eerste spoorwegen werden aangelegd. Duitsland bereikte in dat opzicht een mijlpaal in 1839. Dat jaar werd namelijk de eerste langeafstandsspoorverbinding in gebruik genomen, dwars door Saksen, tussen Leipzig en Dresden.
Spoorwegplannen van Friedrich List
Een van de drijvende krachten achter de aanleg van spoorverbindingen in Duitsland was Friedrich List. Deze Duitse econoom had in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten met eigen ogen de spoorlijnen aanschouwd en was zeer onder de indruk. Toen List zich in 1833 in Hamburg vestigde, begon hij dan ook actief te pleiten voor een Duits spoornetwerk. List zag spoorlijnen als een middel om de Duitse economie te verbeteren en tegelijk de eenwording van het land te bewerkstelligen. Duitsland bestond op dat moment namelijk uit een lappendeken van verschillenden staten en vorstendommen. Spoorwegen zouden volgens List al die staatjes met elkaar verbinden en uit hun isolement halen.
In 1835 werd de eerste Duitse stoomtreinverbinding aangelegd in Beieren, tussen Neurenberg en Fürth. Dit traject was echter maar zes kilometer lang en daarom nog lang niet goed genoeg voor List. Hij richtte zijn pijlen daarom vervolgens op Saksen. Het koninkrijk Saksen was in de jaren 1830 een van de meest geïndustrialiseerde Duitse staten, onder meer dankzij de grote voorraden steenkolen in het gebied. Saksen had volgens List dus veel te winnen bij een spoornetwerk. Het vervoer van grondstoffen en goederen van en naar de fabrieken zou daardoor namelijk een stuk sneller en efficiënter gaan en dat zou de schatkist van het koninkrijk weer ten goede komen.
Leipzig-Dresdner spoorweg-Compagnie
List bestookte het Saksische publiek in 1834 met pamfletten, waarin hij zijn voorstel voor een spoorlijn tussen Leipzig en Dresden uiteenzette. Er waren al eerder voorstellen voor een spoorbaan gedaan en de campagne van List zorgde ervoor dat er onder de bevolking meer steun voor deze ideeën kwam. Vandaar dat de Saksische overheid in 1835 besloot om het plan van List uit te voeren. Ze riep daarvoor de Leipzig-Dresdner spoorweg-Compagnie in het leven.
De eerste spoorlijn: van Leipzig naar Dresden
Op 1 maart 1836 ging de bouw van start onder leiding van ingenieur Karl Theodor Kunz. Iets meer dan een jaar later werd het eerste stuk van het traject in gebruik genomen, tussen Leipzig en Althen. De jaren daarop werd de rest van het traject geleidelijk aan in gebruik genomen. Op 7 april 1839 was de gehele verbinding voltooid en konden de treinen tussen Leipzig en Dresden gaan rijden.
De bouw van de lijn was een enorme operatie. De gewone stoomtreinen van die tijd, konden nog geen steile hellingen op. Om de hoogteverschillen in het heuvelachtige Saksische landschap te overwinnen, moesten bruggen en tunnels verrijzen. Bij Riesa werd een grote brug over de Elbe gebouwd. Zeshonderd werklieden waren drie jaar in touw om de elf brugpijlers te bouwen. Om het hoogteverschil bij Oberau te overwinnen, werd een enorme spoortunnel gegraven. De tweede spoortunnel van Duitsland en de eerste spoortunnel van continentaal Europa die geschikt was voor normale wagons. Vijfhonderd mijnwerkers uit Freiberg werden ingezet om de tunnel te graven. De spoorlijn was een enorm succes. Al binnen enkele jaren na de opening van het volledige traject, werd besloten om het spoor te verdubbelen zodat de grote reizigersstroom meekon.
Grote spoorbruggen
Ook werden er al snel andere spoorlijnen aangelegd. In 1841 werd de Sächsisch-Bayerische Eisenbahn-Compagnie opgericht, die een spoorweg van Leipzig richting Beieren aanlegde. Net als bij de lijn van Leipzig naar Dresden, moesten hierbij grote hoogteverschillen worden overwonnen. Ook dit keer trokken ingenieurs alle registers open. Om de diepe rivierdalen in Saksen te overbruggen, werden gigantische bakstenen bruggen gebouwd. Voor de Göltzschtalbrücke, de brug over het Göltzschtal, werden meer dan 26 miljoen bakstenen gebruikt. Nog altijd is die brug de grootste bakstenen brug ter wereld. De spoorlijn van Leipzig naar het zuiden werd al snel een van de belangrijkste spoorverbindingen van Duitsland. Nog steeds rijden er treinen van de Deutsche Bahn over de brug.
Grote werkplaatsen voor de treinen
Behalve spoorbruggen was er nog veel meer infrastructuur nodig voor de spoorwegen. In Leipzig verrees in 1909 een enorm stationsgebouw, dat onderdak moest bieden aan de almaar groeiende reizigersstromen. Hoe groots de bouw werd aangepakt, blijkt wel uit het feit dat dit nog steeds het grootste kopstation van Europa is. In Chemnitz, de fabrieksstad, verrezen de fabrieken waar de eerste stoomlocomotieven van de Sächsisch-Bayerische Eisenbahn-Compagnie werden gebouwd. Bij verschillende grote stations in Saksen verrezen ook werkplaatsen waar de stoomlocomotieven werden onderhouden en opgesteld voordat ze aan het werk gingen. Sommige van zulke werkplaatsen staan nog steeds langs de Saksische spoorlijnen. Het spoorwegmuseum in Chemnitz is gevestigd in de overgebleven gebouwen van zo’n werkplaats. Daar staan nog steeds dampende stoomlocomotieven klaar. Die locomotieven vervoeren nog steeds mensen over de Saksische spoorlijnen. In het Verkehrsmuseum in Dresden vind je een replica van de locomotief Saxonia, de allereerste in Duitsland gebouwde stoomlocomotief.
