De geschiedenis van de bureaustoel

Dagelijks zitten miljoenen werknemers op kantoor vanuit een bureaustoel naar een computerscherm te turen. Deze zetels op wielen hebben naast hun (hopelijke) comfort ook een praktische kant. Als we bijvoorbeeld iets van ons bureau willen pakken dat net buiten ons bereik ligt, hoeven we niet op te staan, maar kunnen we simpelweg de stoel al zittend verplaatsen. Bureaustoelen zijn inmiddels zo’n vast onderdeel van onze werkplekken geworden, dat we ze nu min of meer als vanzelfsprekend beschouwen. Vanuit historisch oogpunt snijdt dit echter geen hout, we beschikken namelijk pas 150 jaar over verrijdbare stoelen!

Prestigeobjecten in het Oude Egypte

Hoewel we tegenwoordig een stuk meer zitten dan onze verre voorouders, betekent dit niet dat men vroeger niet over zitmeubelen beschikte. Vanaf ongeveer 3.000 v.Chr. doken de eerste stoelen op in het Oude Egypte. Deze meubels waren echter hoofdzakelijk prestigeobjecten. Leden van de Egyptische elite schaften met bladgoud en ivoor versierde zetels aan, om hun superieure status boven de gewone man te benadrukken, die zich tevreden moest stellen met het zachtste stukje vloer.

Oudste voorloper bureaustoel

In de loop der eeuwen kwamen er ook eenvoudigere stoelen beschikbaar voor de minder bedeelden. Hieronder vielen ook de ambachtslieden, die hun werkzaamheden nu vanuit een stoel konden verrichten. Er ontstond hierdoor rond 1.900 v.Chr. zelfs een apart type stoel voor hen, die enige overeenkomsten vertoonde met de hedendaagse bureaustoel. De hoek van de rugleuning was namelijk iets verder naar voren afgesteld, zodat de ambachtslieden makkelijker hun werkzaamheden konden verrichten. Met wat fantasie kan dit als de voorloper van de bureaustoel worden gezien.

Door Charles Darwin bedacht

Er zaten echter nog geen wielen onder deze stoelen. Het zou nog bijna 3.750 jaar duren voordat de bureaustoelen zoals wij ze kennen hun intrede deden. Volgens de overlevering zou het eerste exemplaar zijn gemaakt door Charles Darwin, de vader van de evolutietheorie. In de jaren 1840 werkte de bioloog namelijk in zijn familiewoning op het Engelse platteland aan zijn wereldschokkende theorie, waarvoor hij honderden verschillende monsters bestudeerde. Darwin vond het echter nogal hinderlijk dat hij steeds moest opstaan om zijn verschillende studieobjecten erbij te pakken. Een bureaustoel kopen bij Albeka Kantoormeubelen ging toen nog niet, dus besloot hij om wat aanpassingen aan zijn leunstoel te doen. Darwin verving de vier houten poten door de metalen poten van zijn bed, waaronder hij wielen had bevestigd. Met deze nieuwe uitvinding kon hij zich in zijn lab zittend tussen de verschillende kasten en bureaus verplaatsen. De eerste bureaustoel was hiermee een feit.

Charles Darwin Bureaustoel

Zo comfortabel dat het immoreel was

In 1849 verscheen de eerste speciaal voor kantoor ontworpen stoel in de Verenigde Staten, onder de naam Centripetal Spring Chair. Dit meubelstuk was bedacht door de ontwerper Thomas E. Warren, die hiermee hoopte een nieuwe markt open te breken. Tijdens het grootste deel van de geschiedenis had namelijk slechts een zeer kleine minderheid van de beroepsbevolking een bureaubaan gehad. Als gevolg van de industriële revolutie ontstond er in de negentiende eeuw echter een nieuwe beroepsgroep van managers en kantoorbedienden. Omdat deze werknemers bijna uitsluitend zittend werk verrichtten, kregen ze behoefte aan een eigen soort zitmeubel. Warrens creatie was dan ook een schot in de roos. Met zijn wieltjes, armsteunen, kruisvoet en hoofdsteun speelde deze stoel goed in op de behoeftes van een bureaubaan. De zetel was zelfs zo comfortabel dat sommige victoriaanse puriteinen het ‘immoreel’ achtten om erop te zitten.

Door Bismarck aan parlement uitgedeeld

De bureaustoel was een enorm succes en al gauw namen andere producenten Warrens idee over. In de tweede helft van de negentiende eeuw werden er op advies van dokters en ingenieurs enkele verbeteringen doorgevoerd, zoals een verstelbare rugleuning en hoogte. Doordat de stoel in massaproductie werd genomen, kwam hij binnen handbereik van de gemiddelde kantoorbediende. Nadat de uitvinding in 1851 op de wereldtentoonstelling van Londen was gepresenteerd, vond ze tevens haar weg naar Europa. De bureaustoel viel bij de Duitse kanselier Otto von Bismarck zo in de smaak, dat hij voor alle parlementsleden van Duitsland een exemplaar liet aanschaffen. Door acties zoals deze, was de zitmeubel begin twintigste eeuw een vast onderdeel van het kantoorleven geworden.

Uiterlijk boven comfort

Een eeuw geleden was de basis voor de moderne bureaustoel dus al min of meer gelegd. Dit betekent echter niet dat men honderd jaar geleden al in dezelfde stoelen zat als vandaag. Net zoals kleding worden ook meubels beïnvloed door de modetrends. De ontwerpen van bureaustoelen zijn gedurende de twintigste eeuw daardoor sterk veranderd. In de jaren ’50 en ’60 kreeg het uiterlijk van de stoelen prioriteit boven comfort. Het resultaat was een serie kleurrijke en stijlvolle modellen, die niet altijd even lekker zaten.

Tegenwoordig

Vanaf de jaren ’70 kwam hier verandering, mede doordat de opkomst van de computer steeds meer bureaubanen schiep. Kantoormedewerkers moesten zo doeltreffend mogelijk hun werkzaamheden kunnen verrichten. Tegenwoordig zijn de bureaustoelen daarom aangepast volgens de inzichten van ergonomie, om ze zo efficiënt en gebruiksvriendelijk mogelijk te maken. Hoewel dit van mens tot mens verschilt, zitten de meeste kantoormedewerkers daardoor nu een stuk comfortabeler dan 150 jaar geleden.