De geschiedenis van de handtekening

Vandaag de dag is de handtekening een vast onderdeel van onze maatschappij geworden. Als je een huis koopt, een paspoort aanvraagt of een pakketje aanneemt, moet je een krabbeltje neerzetten. Op deze manier legitimeer je jezelf immers. Maar waar komt dit gebruik eigenlijk vandaan?

Oudste handtekening uit de geschiedenis

De oudste bekende handtekening is meer dan 5.000 jaar oud en komt uit Soemer, in het huidige Irak. In 3.100 v.Chr. stelde een klerk een lijst samen op een kleitablet, van 41 verschillende titels een beroepsgroepen. Vervolgens ondertekende hij dit document door op de achterkant van het tablet zijn naam te krassen: Gar Ama. Waarom de klerk dit precies deed is nog steeds niet duidelijk, maar hiermee was de eerste handtekening uit de geschiedenis een feit.

Handtekening komt naar Europa

Tijdens de Oudheid namen verschillende andere volken in het Midden-Oosten dit gebruik over. Zo zetten leden van Joodse gemeenschappen vanaf de tweede eeuw na Chr. regelmatig een handtekening onder hun zakelijke contracten.

Toch was deze krabbel niet de enige manier om de identiteit van afzenders te bevestigen. In het Oude Egypte gebruikten edellieden hiervoor bijvoorbeeld speciale ringen. Op deze ringen stond de naam en positie van de drager in hiërogliefenschrift geschreven. Egyptische edellieden drukten met deze ringen op documenten, bij wijze van ondertekening. Via de Grieken en de Romeinen, vond deze praktijk de eeuwen daarop ook zijn weg naar Europa.

Adel gebruikt zegelringen

Vanaf de zesde eeuw na Chr. begonnen men ook in West-Europa een handtekening onder documenten te zetten. Toch kwam dit in de praktijk nog niet zo veel voor. De overgrote meerderheid van de Europese bevolking was tijdens de middeleeuwen namelijk ongeletterd, waardoor de meeste mensen ook geen papieren ondertekenden. De adel en de geestelijken vormden hier een uitzondering op. Zij maakten echter vooral gebruik van zegelringen om hun brieven te ondertekenen. Deze ringen waren namelijk kostbare statussymbolen, waar hoogwaardigheidsbekleders graag mee te koop liepen.

Handtekening wint terrein

Tijdens de zestiende en zeventiende eeuw werden geschreven handtekeningen steeds populairder. Dit kwam mede doordat een steeds groter deel van de Europese bevolking onderwijs volgde, onder invloed van de Renaissance. Hierdoor nam ook de geletterdheid toe. Daarnaast stond in de renaissance het individu meer centraal, waardoor kunstenaars hun beelden en schilderijen ook in toenemende mate ondertekenden.

Engeland loopt voorop

Hoewel contracten steeds vaker met handtekeningen werden ondertekend, was dit nog nergens verplicht. Engeland bracht hier in 1677 verandering in, met het zogenaamde Statute of Frauds. Deze wet bepaalde dat contracten, eigendomsakten en testamenten voortaan moesten worden voorzien van een handtekening, om fraude te voorkomen. Deze wet vormde een belangrijk keerpunt. In de jaren daarop namen verschillende andere laten soortgelijke wetten aan. Hiermee ontwikkelde de handtekening zich tot de standaardmethode om (officiële) overeenkomsten te bevestigen.

Opkomst digitale handtekening

Dit is tot op de dag van vandaag grotendeels hetzelfde gebleven. Met de opkomst van de computer, kunnen we vanaf de jaren ’80 documenten echter ook steeds vaker digitaal ondertekenen. In 1976 kwamen de Amerikaanse programmeurs Whitfield Diffie en Martin Hellman voor het eerst met het idee voor een digitale handtekening. Vanwege de technische uitdagingen, zou het echter nog tot 1989 duren voordat het eerste softwarepakket met digitale handtekeningen op de markt verscheen. Hierna was het hek snel van de dam. Vanwege de groeiende populariteit van digitale handtekeningen, besloot de Europese Unie om ze in 1999 juridisch gelijk te stellen aan hun papieren tegenhangers. Sindsdien spelen ze een steeds grotere rol in onze maatschappij. Of de digitale handtekening op termijn ook de papieren zal vervangen, zal alleen de tijd ons leren.