De gevolgen van de Zuiderzeevloed van 1916
In de nacht van 13 op 14 januari 1916 bezweken de dijken op diverse plaatsen aan de Zuiderzee. Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord Holland en Zuid Holland hadden allemaal met overstromingen te kampen, waarbij er meer dan 50 doden vielen. Nadat het water was gezakt, trok de Nederlandse regering alles uit te kast om te voorkomen dat een dergelijke ramp ooit nog zou plaatsvinden.
Valse zekerheid
De laatste grootschalige dijkdoorbraak dateerde uit 1825. In de daaropvolgende 91 jaar was de Nederlandse bevolking geleidelijk in slaap gesust, zich veilig wanende achter de dijken. Op die januarinacht in 1916 kwam er abrupt een einde aan deze illusie. Opnieuw werd de Nederlandse bevolking hardhandig geconfronteerd met haar kwetsbare positie.
Herstel
In eerste instantie was het zaak om de schade van de ramp te herstellen. Omdat deze ramp zich tijdens de Eerste Wereldoorlog afspeelde, waren de gemobiliseerde militairen snel ter plaatse om de helpende hand te bieden. Zo konden er vlot evacuaties worden opgezet en geïmproviseerde waterkeringen worden aangelegd. Nadat het directe gevaar was geweken, kreeg de Provinciale Waterstaat opdracht de ondergelopen gebieden droog te pompen en de dijken te herstellen. In het begin van de zomer was dit klaar.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Ontstaan Amsterdam Noord
Ondertussen werd er een noodfonds beschikbaar gesteld voor degenen die als gevolg van de ramp hun huis of inkomen (of beide) waren verloren. Dit was echter wel aan een streng selectieproces verbonden, waarbij een plaatselijke commissie oordeelde of men de last echt niet zelf kon dragen. In de gemeentes Buiksloot, Nieuwendam en Ransdorp gaf dit echter problemen. De kleine gemeentes beschikten niet over de middelen om het herstel van de dijken en wegen te betalen. Uiteindelijk zagen de drie gemeentebesturen geen andere optie dan Amsterdam te vragen hun gemeentes te annexeren. Na enige aarzeling stemde het bestuur van de hoofdstad toe. Deze voormalige dorpjes vormen het huidige Amsterdam Noord.
Van groot belang was te voorkomen dat de Zuiderzeekust in de toekomst ooit nog door zo’n stormvloed overvallen kon worden. In samenwerking met het KNMI, richtte de overheid daarom bijvoorbeeld in 1921 de Stormvloedseindienst op, die bij een melding van een hoge waterstand meteen waarschuwingen zou uitzenden.
Plan Lely
Het verreikendste gevolg van deze ramp was echter het feit dat men eindelijk besloot om de Zuiderzee in te dammen. Cornelis Lely had al in 1891 een plan voor dit doel opgesteld en sindsdien herhaaldelijk gelobbyd om zijn idee tot uitvoering te brengen. In 1913 had Lely voor de derde maal zitting genomen in het kabinet en had het voor elkaar gekregen dat zijn plan in de troonrede van dat jaar was opgenomen. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog waren de prioriteiten kort daarna naar elders verschoven.
Zuiderzeewet aangenomen
Dankzij deze watersnoodramp kwam het indammen van de Zuiderzee echter in één klap bovenaan de politieke agenda te staan. Om een herhaling van deze ramp te voorkomen, slikten de politici hun bezwaren tegen Lely’s dure en ingewikkelde plan in. Wat hierbij ook meespeelde, was dat ze hoopten door de inpoldering van de Zuiderzee over nieuwe landbouwgrond te beschikken. Als gevolg van de oorlog was er namelijk een flinke voedselschaarste ontstaan. Deze twee overwegingen gaven de doorslag: in 1918 werd de Zuiderzeewet aangenomen, die door Lely al op 9 september 1916 was ingediend. Deze wet gaf, onder andere, opdracht tot de bouw van de Afsluitdijk. In 1932 was dit project voltooid. De maatregelen zijn effectief gebleken: sinds die tijd is er geen dijkdoorbraak meer geweest aan de voormalige Zuiderzeekust.
Leestip:
‘Getemd maar rusteloos’ – De Zuiderzee verbeeld. Een multidisciplinair onderzoek
ISBN: 9789087040390
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €29,–
