De opkomst van reclame

Advertenties en reclamefilmpjes zijn tegenwoordig alom aanwezig op onze televisie- en computerschermen. Van reclamefolders in de brievenbus kijkt ook geen mens meer gek op. Winkeliers proberen immers al duizenden jaren om hun producten aan te prijzen. Toch is reclame in zijn huidige vorm amper anderhalve eeuw oud.

Advertenties voor analfabeten

Reclame bestaat al sinds de tijd van de Grieken en de Romeinen. Winkeliers en handelaren probeerden zoveel mogelijk mensen voor hun handelswaar te interesseren. De overgrote meerderheid van de bevolking was in die tijd echter ongeletterd. Vandaar dat handelaren hun toevlucht namen tot schilderingen, op muren en uithangborden. Tijdens de middeleeuwen kwam hier nog de stadsomroeper bij. Tegen betaling kondigden omroepers naast overheidsberichten ook de prijzen van bepaalde producten aan.

Gedrukte reclame

Pas met de introductie van de boekdrukpers in de vijftiende eeuw ontstond er ook gedrukte reclame. Dankzij deze uitvinding was het namelijk voor het eerst mogelijk om teksten op grote schaal te produceren. In 1477 bracht de Engelse drukker William Caxton het eerste reclamepamflet uit voor zijn eigen boeken. Al snel volgden anderen zijn voorbeeld. Er werden ook kranten geïntroduceerd, waarin vanaf de zeventiende eeuw ook advertenties in verschenen. Deze reclame was echter op een relatief klein publiek gericht. De kranten en nieuwsbladen werden voornamelijk gelezen door de rijke elite. De middenklasse en werklieden vertrouwden nog op mond-tot-mondreclame bij de keuze van hun aankopen.

Eerste reclamebureaus

Tijdens de negentiende eeuw bracht de industriële revolutie hier verandering in. Dankzij de nieuwe productiemethodes kwamen er massaproducten op de markt, die de meerderheid van de consumenten nog onbekend mee was. Mond-tot-mondreclame volstond daardoor niet langer. Fabrikanten en winkeliers moesten de consumenten op een andere manier aanspreken. Vandaar dat in 1846 Nijgh als het eerste reclamebureau in Nederland haar deuren opende in Rotterdam. Ook in andere steden ontstonden er dergelijke ondernemingen. Via aankondigingen en affiches spraken deze bureaus de Nederlandse consumenten rechtstreeks aan. Zo ontwikkelde reclame zich in korte tijd tot een vast onderdeel van het Nederlandse straatbeeld.

Advertentie cacao

Professionalisering

De reclame bleef zich steeds verder professionaliseren tijdens eerste helft van de twintigste eeuw, ondanks een dip in de handel door de Eerste Wereldoorlog. In 1915 spraken uitgevers af alleen nog maar met erkende reclamebureaus te werken, volgens vaste advertentietarieven. Het merk Blue Band lanceerde in 1923 de eerste Nederlandse reclamecampagne, met de slogan ‘versch gekarnd’. Via affiches, advertenties en etalagekaarten in heel Nederland zette het merk zich zo op de kaart.

Ingezet voor politieke doeleinden

Ook politieke partijen werden zich bewust van de potentie van reclame. Vandaar dat ze zich tijdens de Crisisjaren (1929-1939) ook van reclametechnieken begonnen te bedienen om de kiezers voor zich te winnen. Ondertussen lanceerde de overheid haar eigen campagne ‘Sterk door werk’, met als doel werkelozen voor haar werkverschaffingsprogramma’s te werven. Zo raakte reclame steeds wijdverbreider.

Consumptiemaatschappij en televisie

Na de Tweede Wereldoorlog volgden de ontwikkelingen op het gebied van reclame elkaar snel op. Door de naoorlogse economische opleving kwamen er meer consumptiegoederen dan ooit beschikbaar. Hierdoor ontstond vanaf de jaren ‘70 een consumptiemaatschappij, gericht op het verbruik van zoveel mogelijk materiële producten. Fabrikanten en bedrijven gingen zich daardoor harder dan ooit inspannen om klanten aan te trekken. Tegelijkertijd deden nieuwe media zoals de radio en televisie hun intrede. Reclamebureaus realiseerden zich al snel het potentie van deze communicatiemiddelen. In 1967 werd reclame op de radio en televisie toegestaan en nog dat zelfde jaar verscheen de eerste tv-commercial. Twintig jaar later zouden er niet minder dan 33.000 tv-commercials en 45.000 radiocommercials worden uitgezonden.

Reclame tegenwoordig

Ook de ontwikkelingen op digitaal gebied zijn van invloed geweest op de reclame. Inmiddels zijn advertenties alom aanwezig op zowel het internet als sociale media. Toch maken we ook nog steeds gebruik van gedrukt promotienmateriaal. Niet elke doelgroep kan immers via Facebook of Instagram worden aangesproken. Vandaag de dag kan goedkoop promotiedrukwerk bestellen nog steeds een effectieve manier zijn om een product of bedrijf te promoten.