Geschiedenis van de fluitketel

Bijna iedereen die een scherpe fluittoon vanuit de keuken hoort snerpen, weet wat dit betekent: het water kookt! Dankzij de fluitketel beschikten we zo over een uiterst effectief waarschuwingssysteem, lang voordat digitale klokken hun intrede deden. Maar waar komt deze uitvinding eigenlijk vandaan?

Water zuiveren

Meer dan vijfduizend jaar geleden verwarmde men al water boven een vuurtje. Aangezien de hygiëne van het water nogal eens te wensen over liet, was het koken van water een effectieve manier om de vloeistof te zuiveren. Men begon ook ingrediënten toe te voegen om het hete water extra smaak te geven. Bij de Chinezen ging het om theebladeren, bij de Europeanen om granen en bij de Arabieren om gemalen koffiebonen.

Eerste ketels

Zodoende deden ketels al vroeg hun intrede. De oudste exemplaren komen uit Mesopotamië, ergens tussen 3.500 en 2.000 v.Chr. Deze ketels waren van brons vervaardigd en hadden al de klassieke ronde vorm en tuit. Ze werden direct boven het vuur geplaatst. Deze basis bleef de daaropvolgende millennia in essentie ongewijzigd.

Elektrische waterkokers

In de negentiende eeuw werden ketels niet langer uit brons, maar uit ijzer vervaardigd. In 1891 kwam een grote stap voorwaarts, toen de Carpenter Electric Company uit Chicago eerste elektrische waterkoker introduceerde. Voor het eerst was het niet langer noodzakelijk om het water boven vuur te verwarmen. Bij de eerste modellen duurde het echter meer dan tien minuten voordat het water kookte, waardoor ze een weinig aantrekkelijk alternatief vormden voor de ‘gewone’ ketel.

Wie vond de fluitketel uit?

Daarom was het nog steeds rendabel om de traditionele ketels verder door te ontwikkelen. Zo kwam het dat kort na de Eerste Wereldoorlog de fluitketels opdoken. Hun exacte origine is niet geheel bekend. Op het internet circuleert de naam Sholom Borgelman als uitvinder, maar hiervoor ontbreekt elk bewijs. Wanneer er naar de patenten wordt gekeken, dan blijkt dat Charles E. Coats in de Verenigde Staten al in 1890 patent kreeg voor een ketel met een waarschuwingssignaal. Deze fluit zat echter niet op de tuit, maar aan de bovenkant. Het gaat hier dus niet echt om de fluitketel zoals wij die kennen. Daarvoor werd het patent in 1915 verstrekt, aan de Amerikaan Jorgen Madsen.

Verdrongen door waterkoker

In de jaren ’20 verbeterde Swan Company de elektrische waterkoker door er een metalen cilinder in te plaatsen, die het water rechtstreeks werd verhitte. De kooktijd werd hierdoor drastisch ingekort, wat de uitvinding in een klap een stuk aantrekkelijker maakte. Tijdens de twintigste eeuw verdrongen elektrische waterkokers de fluitketel daarom steeds verder. Verdwenen zijn ze echter zeker niet. Er worden nog steeds nieuwe types uitgebracht, die ook geschikt zijn voor elektrische kookplaten, zoals bij fluitketel kokenenwonen.nl.

Werking verklaard

Dat de uitvinding ons blijft bekoren bleek in 2013. Toen publiceerde de universiteit van Cambridge een paper, waarin werd uitgelegd wat precies de fluitende toon veroorzaakte. Het bleek dat we de fluitketel al bijna een eeuw gebruikte, zonder te snappen hoe hij werkte.