Geschiedenis van het bankstel

Wellicht lees je dit artikel vanuit een luie stoel of op comfortabele sofa. Deze meubelstukken zijn niet weg te denken uit het dagelijks bestaan. Toch had elke periode zijn eigen voorkeuren in design en gebruik. Zo at men in de oudheid vaak liggend en weerspiegelde de robuuste zitbanken van de mid-zeventiende eeuw de Puriteinse voorkeur voor eenvoud en soberheid. De geschiedenis van de bank in drie episodes.

Banken in de oudheid

Als je aan de oudheid denkt, is de Romein liggend op zijn sofa met een trosje druiven in de hand, nooit ver weg. Ook in het Oude Nabije Oosten en bij de Grieken werd vaak liggend gegeten. De kline was een rechthoekig meubelstuk met een hoofdeinde en armleuning. Tijdens het avondmaal kon hierop gedineerd worden en ook bij symposia lag men aan op deze banken. Soms was er genoeg ruimte voor twee mannen of voor een man en een courtisane. Sommige mensen gebruikten de klinai tevens als bed of andersom.

Vanzelfsprekend bestonden er tevens eenvoudige, platte banken zonder rugleuning. Deze subsellia werden gebruikt bij massa-evenementen zoals het theater, maar sierden eveneens tempels en rechtsgebouwen. De zetels waren een teken van nederigheid die de magistraten niet misstond. Zelfs de senatoren zaten op dit soort banken. Wat betreft privégebruik kwamen ze vooral bij arme mensen en in boerderijen voor.

Shakespeare en de Puriteinen

Shakespeare heeft het onder meer over een branch’d velvet gown, en een day bed. Uit de zestiende en zeventiende eeuw zijn een aantal zware zitbanken overgebleven. De settle bood genoeg ruimte voor drie of meer mensen en had een hoge leuning als bescherming tegen de tocht. In het midden van de zeventiende eeuw waren de puriteinen in Engeland op het hoogtepunt van hun macht. Dit weerspiegelde zich in zware, duurzame meubelstukken die nauwelijks versierd waren. In eerdere en latere tijden waren ze vaak juist rijk versierd. Settles kwamen veel voor in boerderijen.

De divan en de Ottomaan

In de achttiende en negentiende eeuw deden oosterse meubelstukken hun intrede in Europa. In delen van het Midden-Oosten lagen matrassen of balken tegen de muur aan, met kussens waartegen men kon leunen. Deze stonden met name in overheidsgebouwen zoals gerechtshoven en raadzalen, genaamd divans. Net als de gestoffeerde of met kussens beklede banken zonder armsteunen (en soms hoofdsteunen) waren divans met name in de negentiende eeuw enige tijd mateloos populair in Europese boudoirs en koffiehuizen. In Nederland kennen wij deze oosterse invloed vooral in de vorm van de poef.

Bronnen:

Gloag, J. (1962) A Short Dictionary of Furniture rev. ed. (London: Allen & Unwin)
Litchfield, F. (2013 (1892)) A History of Furniture (Books on Demand)
Richter, G.M.A. (1966) The Furniture of the Greeks, Etruscans, and Romans (London: Phaidon)
Wilson, N.G. (ed.) (2006) Encyclopedia of Ancient Greece (Psychology Press)