Het beest van Gévaudan

De Franse provincie Gévaudan was tussen 1764 en 1767 een angstige streek. Een enorm “monster” viel in de regio mensen aan, tientallen slachtoffers verloren hun leven. Het verhaal van la bête nam vervolgens mythische proporties aan, maar wat gebeurde er nu echt in Gévaudan in de 18de eeuw?

Eerste aanvallen

In het zuiden van Frankrijk bevond zich in de 18de eeuw het afgelegen gebied Gévaudan. In dit landelijke en afgezonderde gebied gebeurde er weinig opmerkelijks. Dit veranderde in 1764, toen het beest voor het eerst in Gévaudan verscheen. Het was op 30 juni dit jaar dat de viertienjarige Jeanne Boulet werd aangevallen terwijl ze schapen aan het hoeden was. De reden voor haar dood werd genoteerd als: “ Het woeste beest”. Dit suggereert dat ‘Het beest’ al eerder iemand had aangevallen, en dat het bekend was bij de bevolking. De trieste dood van Jeanne was nog geen reden voor paniek, aanvallen door wilde dieren kwamen nu eenmaal af en toe voor.

Het bleef echter niet bij deze aanval. In augustus werden een vijftienjarig meisje en een zestienjarige jongen aangevallen. Beiden overleefde de aanval niet. In september volgde er nog eens vier aanvallen. Een van de slachtoffers betrof een vrouw van zesendertig, ze was vlak voor haar voordeur gegrepen. De aanvallen van het wilde beest begonnen een serieuze bedreiging te worden, provinciale ambtenaren kregen nu ook lucht van het verhaal van het beest dat in Gévaudan op mensen joeg.

Groot nieuws

De jacht op het beest begon. Kleine groepen jagers organiseerden zich, in de hoop al patrouillerend het beest te vinden. Dit bleek niet succesvol, waarna er professionele troepen werden ingeschakeld. Op het hoogtepunt waren er wel 30.000 man betrokken bij de jacht. Inmiddels groeide de reputatie van het beest, mensen begonnen te spreken over een monster dat door de regio dwaalde. Het verhaal van la bête werd echter pas echt groot nieuws toen de Franse Courrier d’Avignon een stuk over de gebeurtenissen in Gévaudan publiceerde. De combinatie van de wrede aanvallen gepaard met de beschrijvingen van een onnatuurlijk, mythisch beest zorgden voor een internationale sensatie.

In 1765 bereikten berichten over het beest zelfs koninklijke oren. In januari had de jongen Jacques Portefaix samen met een groep kinderen een aanval van het wilde dier afgeslagen. Toen de Franse koning Louis XV dit hoorde, besloot hij zich ook met de zaak te bemoeien. Jacques kreeg een vergoeding voor zijn dappere actie, daarnaast bood Louis hulp om het monster te doden. Koninklijke Louvetiers (wolvenjagers) werden naar Gévaudan gestuurd, met de opdracht het beest op te sporen en het te doden.
 

Een wolf, een kruising of toch een leeuw?

Ondanks het feit dat er een massale jacht op touw werd gezet, wisten de jagers niet met zekerheid wat hun prooi was. Wat precies viel de inwoners van Gévaudan aan? In eerste instantie ging men er van uit dat het om een wolf ging. Ooggetuigen meldden echter dat het beest veel groter was dan een wolf, en dat het er ook anders uitzag. Het zou een lange staart hebben, met een zwarte streep op de rug, en met een rode vacht. Het beest zou de snuit van een varken hebben, of juist de kop van een kat. Hoe meer beschrijvingen er over het mysterieuze beest naar buiten kwamen, hoe wilder de speculaties over diens soort werden.

De Courrier d’Avignon schreef hoe het mogelijk een ontsnapte panter was. Theorieën varieerden van ontsnapte dieren tot hybride beesten en mythische wezens. Mogelijk was het een kruising tussen een beer en een wolf, of een leeuw en een ander wild dier. Of het wezen was helemaal geen dier maar een weerwolf. Verklaringen dat overlevenden van een aanval het wezen op twee poten hadden zien lopen wakkerde dergelijke verhalen aan. Over één ding bestond er klaarblijkelijk geen discussie: het beest van Gévaudan was niet zomaar een wolf.

Een onderzoek over wolven die mensen aanvallen uit 2002 lijkt deze conclusie te ondersteunen. Het beest van Gévaudan viel veel vaker volwassenen aan dan de gemiddelde wolf in het onderzoek. Aangezien grootte van de prooi in verband staat met grootte van het dier, is het aan te nemen dat het beest van Gévaundan inderdaad groter was dan een wolf. Maar wat was het dan? In een artikel van National Geographic uit september 2016 denkt auteur Karl-Hans Taake het antwoord te hebben gevonden. Het beest van Gévaudan was geen wolf, het was een mannelijke leeuw. De beschrijvingen van rode vacht, lange staart en zwarte streep op de rug zouden bij dit beeld kloppen. Ook het gebruik van klauwen, de enorme kracht gebruikt bij de aanvallen en het feit dat het beest klaarblijkelijk meerdere schotwonden overleefde past volgens Taake in het beeld van een leeuw.

Het beest is dood! Of niet?

Leeuw of niet, het beest bleek niet te vangen. Naast zijn reputatie groeide ook zijn lijst met slachtoffers. Hoewel verklaringen verschillen, lijkt er rond de honderd slachtoffers aan het beest te zijn toegeschreven. 20 september 1765 leek er een einde aan de verschikkingen te zijn gekomen. François Antoine, luitenant van de jacht van Louis XV, schoot een enorme wolf dood. Het lichaam van het beest werd naar Versailles gestuurd en Antoine was een held. Het beest van Gévaudan was geveld. Of toch niet? In december van dat jaar vielen er opnieuw slachtoffers. Voor meer dan een jaar gingen de aanvallen door. In april/mei 1767 werden er in een periode van tien dagen vijf mensen vermoord. Dit was de druppel voor de lokale bevolking. Wederom ging een grote groep mannen massaal op jacht. Op 19 juni schoot de lokale Jean Chastel een wolf dood. Hiermee leek en dan toch echt een einde te zijn gekomen aan de terreur van het beest van Gévaudan.

Een populair mysterie

Wat er precies in de 18de eeuw door de bossen van Gévaudan sloop is een vraag die waarschijnlijk nooit met zekerheid zal worden beantwoord. Onder andere om deze reden houdt het mysterieuze beest historici vandaag de dag nog steeds in zijn greep. Naast theorieën over de soort van het beest zijn er ook voldoende speculaties over waar het beest vandaan kwam. Zo spreekt een theorie over hoe Jean Chastel, de man die in 1767 een wolf doodschoot, eigenlijk verantwoordelijk was voor de aanvallen. Hijzelf of een van zijn zoons zou mogelijk een seriemoordenaar zijn geweest, en Chastel gebruikte het beest om zo de sporen van deze daden te verbergen. De mysterieuze geschiedenis van het beest bleek een inspiratie voor velen. La bête du Gévaudan dook dan ook nog verschillende malen op in literatuur, film en andere media.

Bronnen:

• J.M. Smith, Monsters of the Gévaudan : The Making of a Beast (Cambridge 2011).
• Vice.com: Wat was het ‘Beest van Gévaudan’ dat rond 1765 honderden Franse boeren doodde?
• Smithsonianmag.com: When the Beast of Gévaudan Terrorized France
• Historytoday.com: Sherlock Holmes and the Beast of Gevaudan
• Blog.nationalgeographic.org: Solving the Mystery of the 18th-Century Killer “Beast of Gévaudan”
• Blogs.bl.uk: Crying wolf: the Bête du Gévaudan

Afbeeldingen:

• Het beest van Gévaudan. 1764. Département Estampes et photographie, RESERVE FOL-QB-201 (105), bibliothèque nationale de France.
• Volgens sommige bronnen was het beest een Hyena. Département Estampes et photographie, RESERVE QB-201 (105)-FOL, bibliothèque nationale de France.
• Een prent van François Antoine die ‘het beest’ neerschiet. Département Philosophie, histoire, sciences de l'homme, 4-LK2-7406, bibliothèque nationale de France