Ik, Maria van Gelre in 5 topstukken

De tentoonstelling ‘Ik, Maria van Gelre’ duikt in het leven van Maria van Gelre. Aan de hand van de stukken in de tentoonstelling, krijg je een indruk van hoe het hoofse leven van Maria er uitzag. Deze vijf objecten brengen de wereld van deze bijzondere vrouw heel dichtbij, en maken haar leven haast tastbaar.  

Maria van Gelre in een blauwe jurk

Deze miniatuur uit het gebedenboek van Maria van Gelre is heel bijzonder. Hij laat de hertogin zien, gekleed in een blauwe jurk en ten voeten. Deze voorstelling was heel ongebruikelijk. Maria laat zich hier als opdrachtgeefster wel heel zelfverzekerd afbeelden.

Te zien is hoe God de heilige geest over Maria uitstort. Daarbij wordt ze vergezeld door twee engelen. De ene wijst naar het boek dat Maria in haar handen heeft, de ander houdt een rol vast waarop 'O milde Marie' te lezen staat. Het is een aansporing om liefdadigheid te bedrijven.

Gelre, ca. 1415
Perkament, 18,4 x 13,2 cm
Berlijn, Staatsbibliothek zu Berlin,
Ms Germ Qu 42, vol. 19v

Tekening van een hofgezelschap

Van de mode aan het hof weten we relatief weinig. Zo is de kleding die men droeg niet bewaard gebleven en veel van de informatie die wel bewaard is gebleven, is gebaseerd op ideale voorstellingen. Wel zijn er rekeningen van het hof bewaard gebleven. Op basis daarvan kunnen we opmaken dat er veel dure kleding werd gekocht.

Deze tekening laat, net als de miniatuur van Maria, zien hoe die kleding eruitzag. We krijgen zo een bijzonder inkijkje in de rijke hofcultuur. De tekening, gemaakt met zilverstift en later met inkt bijgewerkt, is echter niet gemaakt als inkijkje in de hofcultuur. De afbeelding laat namelijk een allegorische voorstelling op de hoofse liefde zien.

Gelre, ca. 1415
Zilverstift, met inkt geretoucheerd, 17,5 x 22,5 cm
Uppsala, Universitet Biblioteket

Juwelenkistje

Een hoge edelvrouw als Maria van Gelre bezat uiteraard veel juwelen. Die werden opgeborgen in kistjes zoals deze. Dit kistje is niet van Maria geweest, maar het is wel in Frankrijk gemaakt, omstreeks 1400, in tijd van Maria dus. Het kistje is beschilderd met leeuwen, en het beslag is zeer verfijnd op het kistje aangebracht. Dat laat zien dat dit kistje écht bestemd was voor de allerhoogste adel.

Parijs?, ca. 1400
Gepolychromeerd en verguld hout, 14 x 21 x 13,8 cm
Londen, Victoria & Albert Museum

Onze Lieve Vrouwe van Renkum

Dit beeld uit 1380 is door bezocht Maria als bedevaartganger. Het beeld is vermoedelijk in het Maasland gemaakt en werd in Renkum vereerd. De kapel in Renkum, waar het beeld stond, werd op initiatief van Maria’s echtgenoot Reinald uitgebreid tot een vrouwenklooster, waar Maria zelf meerdere keren kwam. Zo is bekend dat ze het klooster in mei 1406 bezocht. Nog voor het ontbijt reisde ze die dag van Nijmegen naar Renkum, om daar voor dit Mariabeeld te bidden. 

Maasland, ca. 1380
Eikenhout met polychromie, 60 cm
Renkum, R.K. Parochie z. Titus Brandsma

Antwoord op verbondsbrief

Het huwelijk tussen Reinald en Maria bleef kinderloos. Ondertussen werden er wel flinke eisen aan de opvolging gesteld. In mei 1418 stuurden de stadsbesturen en de ridderschap van Gelre samen een brief waarin ze hun eisen voor die opvolging kenbaar maakten. Meer dan een jaar later, in oktober 1419 stuurde het hof in deze brief het langverwachte antwoord. Het hof ging nauwelijks in op de eisen van de ridderstand. Helemaal links hangt het rode zegel van Maria, Reinald heeft het document niet bekrachtigd met een zegel.

Arnhem, 25 oktober 1419
Perkament voorzien van zegels van groene en rode was
Arnhem, Gelders Archief, 2000 Oud Archief Arnhem, Inv. nr. 5451