Interview met schrijver Key Tengeler over zijn nieuwe novelle 'De vluchteling uit Damascus'
Key Tengler is schrijver, historicus en journalist. Eerder schreef hij mee aan verhalenbundels van Uitgeverij Historische Verhalen, waaronder Korte verhalen uit de Oudheid. Nu heeft hij de novelle ‘De vluchteling uit Damascus’ geschreven, over de laatste prins van de Umayyaden.
Rik van der Vlugt interviewde hem over zijn nieuwe novelle.
Je bent historicus, je schrijft vaak historische verhalen. Wat vind je zo leuk aan geschiedenis?
Geschiedenis is een complexe puzzel die je moet interpreteren en duiden, je moet andere culturen proberen te begrijpen en je verplaatsen in anderen. Dat is heel leerzaam om te doen, en bovendien erg leuk.
Neem Abdel, de hoofdpersoon van ‘De vluchteling uit Damascus’. Op een gegeven moment wordt hij in het nauw gedreven bij de rivier de Euphraat, er zat een hele horde soldaten achter hem aan en hij moest kiezen: vechten of zwemmen. Hij koos ervoor om te vluchten en de brede rivier over te zwemmen. Hij weet nipt de overkant te bereiken en te ontsnappen. Hij is alles kwijt. Toch weet hij als verschoppeling een nieuw rijk te stichten dat driehonderd jaar zal blijven bestaan. Ik probeer al die gebeurtenissen bij elkaar te puzzelen: wat voor iemand was Abdel toen hij dit allemaal meemaakte?
Was de puzzel van Abdel moeilijk om te leggen?
Meestal gebruik ik voor een historisch verhaal één bron en vertel ik het verhaal vanuit dat perspectief. Het liefst kies ik dan een bron met een perspectief dat karakteristiek is voor die tijd, zodat je je als lezer kan inleven in een periode en de manier van denken die daarbij hoorde. Vervolgens moet ik puzzelen met alle feiten om het verhaal historisch kloppend te maken.
In het geval van Abdel weten we maar weinig, behalve hoe hij al-Andalus veroverde en het Emiraat van Córdoba stichtte in 756. De novelle speelt zich juist af vóór deze periode. Hierdoor moest ik veel meer extrapoleren en interpreteren dan anders. Wat zou Abdel meegemaakt kunnen hebben nadat hij Damascus was ontvlucht? En wat zou er op zijn pad zijn gekomen zodat hij eindigde op het Iberisch schiereiland?
Dat is dan ook waar het verhaal om draait: het gaat niet over hoe Abdel succesvolle veldtochten had en zo een nieuw rijk stichtte, het gaat om de ontwikkeling van Abdel als persoon, zijn weg uit het dal naar de top. Omdat het niet gaat om een optelsom van historische gebeurtenissen, maar om een emotionele ontwikkeling, kan de lezer zich veel beter inleven.
Dus je hebt je puzzel gevonden, hoe ga je daarna verder te werk? Wat is je schrijfproces?
Zonder deadline komt er weinig uit. Het is een beetje zoals met sporten: het kost wat moeite om van de bank te komen en te gaan en terwijl je bezig bent, is het ook niet altijd leuk, want je moet moeite doen en je zweet en je worstelt. Maar achteraf was het heerlijk en geniet je van de voldoening.
Het gebeurt ook regelmatig dat ik ga zitten om te schrijven, maar dan terechtkom in een web van details waar ik niet meer uitkom. Een personage loopt bijvoorbeeld een heuvel op en kijkt uit over een legerkamp. Ik wil het beschrijven, maar hoe ziet een Umayyaadse legertent uit de 8e eeuw er in hemelsnaam uit? Probeer dat maar eens te vinden. Om tot een antwoord te komen probeer ik de tent te benaderen vanuit wat ik kan vinden over eerdere en latere perioden in de geschiedenis. Noodgedwongen neem ik maar een middenweg. Resultaat: ik heb één zin geschreven. Dan komt de volgende zin: hoe zit het eigenlijk met de loop van de rivier langs het kamp? Klopt die wel?
Het invullen van de emoties van personages doe ik tijdens het schrijven zelf, dat is meer gevoelsmatig. Ik leef mee met mijn personages en als het emotioneel spannend wordt, sluit ik mijn ogen. Ik probeer het mezelf voor te stellen. Iemand verwijt mij dat ik ben gevlucht, maar ik worstel al met schuldgevoelens daarover. Hoe reageer ik daarop? Wat zou ik voelen en zeggen?
Zitten er autobiografische elementen in je novelle?
Als schrijver kan je niks bedenken wat volledig buiten jezelf ligt, je moet altijd iets van inleving met je personages kunnen hebben. Door mijn achtergrond als historicus kan ik goed buiten mijn eigen denkpatronen treden, maar emotie is altijd iets dat je dicht bij jezelf zoekt. Abdel lijkt niet op mij, behalve misschien in hoe hij oplossingen zoekt en redeneert. Maar hij heeft ook een bord voor zijn kop en is opvliegend; zo zouden mensen mij niet omschrijven.
Bedr, zijn vriend en vrijgelatene, is kalmer, en past in die zin meer bij mij. Maar hij is ook een stuk capabeler dan ik! Hij is bovendien heel afgesloten, met een grote eigen binnenwereld waar veel radertjes draaien, maar die hij zelden aan de buitenwereld laat zien. Ik ben daarentegen een open boek.
Waarom heb je voor de titel ‘De vluchteling uit Damascus’ gekozen?
Met de titel leg ik bewust een link met het heden, waarin ook mensen uit de omgeving van Damascus vluchten. Vluchtelingen zijn van alle tijden, maar sommige perioden in de geschiedenis rijmen op elkaar. Ik hoop dat mijn novelle mensen aan het denken zet over de geschiedenis van die regio, de ellende in het heden en hopelijk ook over een betere toekomst.
Wat kan de lezer nog verwachten? Heb je schrijfplannen?
Ik heb veel ideeën en plannen in mijn hoofd, maar weinig is echt uitgewerkt. Begin 2021 verschijnt er een nieuw kort verhaal voor Uitgeverij Historische Verhalen; er zijn een paar verhaalideeën die ronddolen in mijn hoofd en ik moet er nog eentje kiezen. Er zijn ook plannen om een luisterboek te maken van ‘De vluchteling uit Damascus.’
Ondertussen schrijf ik ook non-fictie: artikelen voor Historisch Nieuwsblad en een blog op mijn website. Stiekem droom ik ervan een monografie te schrijven over keizer Justinianus. Hij speelde een grote rol ten tijde van de overgang van de oudheid naar de middeleeuwen, maar zijn keizerschap is ook heel belangrijk geweest op het gebied van recht, religie en politiek. Wat mij betreft is hij een sleutelfiguur in de geschiedenis, maar gek genoeg is er nog geen goed Nederlandstalig boek over hem, dus die taak neem ik graag op me.
