Rosie the Riveter: symbool voor werkende vrouwen in de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen wereldwijd miljoenen mannen in het leger. Dit resulteerde in een groot aantal lege plekken in de fabrieken aan het thuisfront, die de achtergebleven vrouwen moesten opvullen. Zo ook in de Verenigde Staten, waar een grote campagne werd opgezet om vrouwen aan te sporen om aan het werk te gaan. De ‘ster’ van deze campagne was Rosie the Riveter, die zich tot een iconisch beeld voor werkende vrouwen en vrouwenonafhankelijkheid ontwikkelde.

Amerika in de Tweede Wereldoorlog

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in september 1939, waren de Verenigde Staten vastbesloten om zich niet in de strijd te mengen. Met name de publieke opinie was sterk gevormd tegen inmenging, wat ook wel de ‘America First’-beweging werd genoemd. De Verenigde Staten leverden wel financiële en materiële steun aan Engeland en (tot aan de Franse capitulatie) Frankrijk maar mengden zich verder zo min mogelijk in het conflict.

Op 7 december 1941 raakten de Verenigde Staten uiteindelijk toch officieel betrokken bij de Tweede Wereldoorlog, toen Japan een verrassingsaanval uitvoerde op de Amerikaanse vloot bij Pearl Harbor. Daar kwam nog bovenop dat Hitler vier dagen na de aanval de oorlog verklaarde aan de Verenigde Staten, omdat zij nu in oorlog waren met zijn bondgenoot Japan. Nu konden de Amerikanen zich niet meer buiten de oorlog houden. Miljoenen Amerikaanse mannen werden opgeroepen om het leger in te gaan en verlieten het land om in het buitenland te gaan vechten. Tegelijkertijd nam echter ook de vraag naar arbeid explosief toe, aangezien de Verenigde Staten nu een enorme hoeveelheid oorlogsmateriaal voor zijn eigen strijdkrachten en bondgenoten moest produceren. Hierdoor ontstond er een groot tekort aan arbeidskrachten in Amerika.

Explosieve groei van werkende vrouwen

Voor de Tweede Wereldoorlog werkten Amerikaanse vrouwen – als ze dit al deden – vooral in functies die traditioneel gezien tot het domein van de vrouwen werden gerekend: ze werkten als secretaresses, winkelbedienden of receptionisten. Dit veranderde door de Amerikaanse deelname aan de oorlog, waardoor er miljoenen banen vrijkwamen in met name industriële sectoren. Vanaf het begin van 1942 gingen miljoenen vrouwen aan de slag in werkvelden die voorheen ontoegankelijk voor hen waren geweest, zoals de bouw en industrie.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

‘We Can Do It!’

De Amerikaanse regering startte een grote propagandacampagne om vrouwen te werven als arbeidskrachten. Een belangrijke reden voor de campagne was dat de regering naast vrouwen uit de arbeidsklasse ook vrouwen uit de middenklasse wilde aansporen om in fabrieken te gaan werken, omdat er steeds meer arbeid nodig bleek. Deze vrouwen hadden nooit buiten het huis gewerkt, en hadden bovendien vaak jonge kinderen. Ze hadden daarom extra aansporing nodig om te gaan werken. Een belangrijk symbool voor deze campagne was ‘Rosie the Riveter’. De bekendste uitvoering van een propagandaposter waar dit figuur op staat afgebeeld is ongetwijfeld de ‘We Can Do It’-poster uit 1942, gemaakt door het bedrijf Westinghouse Electric. Het bedrijf werkte met elektronische technologie, en verspreidde de poster intern om de moraal van de vrouwelijke arbeiders hoog te houden en stakingen te voorkomen.

Wie was de vrouw op de poster?

Rosie was een fictieve metaalbewerkster, die vliegtuigvleugels aan elkaar bevestigde. Decennialang debatteerden historici over de identiteit van de vrouw op wie deze eerste poster was gebaseerd. Lange tijd werd gedacht dat Geraldine Hoff Doyle (1924-2010) de inspiratie was. Zij herkende zichzelf in de illustraties toen deze opdoken in de jaren ’80, en er werd bovendien een foto van haar genomen toen ze tijdens de oorlog in een fabriek aan het werk was. Na uitvoerig onderzoek bleek in 2016 echter dat niet Doyle, maar een vrouw genaamd Naomi Parker Fraley (1921-2018) waarschijnlijk de inspiratie was. Toen een medewerker van Westinghouse Electric de poster in 1942 ontwierp, stond er namelijk een foto van Fraley - werkend in een vliegtuigfabriek - in de krant. Op deze foto draagt zij bovendien ook de iconische overal en gestippelde zakdoek.

Rosie the Riveter als propagandasymbool

Hoewel de vrouw op deze eerste poster van Westinghouse Electric vaak in verband wordt gebracht met Rosie the Riveter, stond zij ironisch genoeg helemaal los van de campagne. De naam van Rosie is dan ook niet op de poster terug te zien. De opkomst van Rosie the Riveter als symbool kwam namelijk niet als gevolg van deze nu iconische poster, maar door het uitkomen van het nummer ‘Rosie the Riveter’ door muzikanten Redd Evans en John Jacob Loeb in het begin van 1943. Het lied gaat over de kwaliteiten van een vrouwelijke oorlogsarbeidster die Amerika verdedigt door te werken aan het thuisfront. Patriottische ondertonen zijn dan ook rijkelijk aanwezig in de tekst.

Als gevolg van dit nummer werd op 29 mei 1943 een propagandatekening gepubliceerd op de cover van de Saturday Evening Post. Op deze tekening staat een gespierde vrouw die lunchpauze neemt met een klinknagel (‘rivet’) pistool op haar schoot. Op de lunchtrommel onder haar arm staat de naam ‘Rosie’. Het was de eerste keer dat Rosie the Riveter voor bewuste propagandadoeleinden werd ingezet, maar zeker niet de laatste. In de jaren die volgden was ze nog regelmatig terug te zien op propagandaposters.

Ongelijkheid

Het gevolg van de overheidscampagne was dat in 1945 één op de vier getrouwde vrouwen in de Verenigde Staten buiten huis werkte. De grootste groei was zichtbaar in de luchtvaartindustrie: maar liefst 65 procent van de werknemers waren vrouwen, terwijl dit percentage voor de oorlog slechts 1 procent was. Hoewel de vrouwelijke bijdrage aan de Amerikaanse economie en oorlogvoering tijdens de Tweede Wereldoorlog essentieel was, werden ze lang niet altijd eerlijk behandeld. Vrouwen kregen vaak te maken met discriminatie; meestal verdienden ze slechts de helft van wat mannen in dezelfde functie ontvingen. Bovendien werden ze vaak lastiggevallen op de werkvloer. Toen de oorlog was afgelopen, werd verwacht dat vrouwen weer terugkeerden naar het huishouden en hun werk afstonden aan de terugkerende mannen. De vrouwen die wel bleven, kregen nog steeds veel minder uitbetaald dan mannen en werden in veel gevallen zelfs gedegradeerd. Toch zorgde de arbeidsparticipatie van vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog voor een omslag in de rol van vrouwen op de werkvloer die in de decennia die erop volgden steeds meer betekenis kreeg.

De poster van Westinghouse Electric raakte in de decennia na de oorlog grotendeels in de vergetelheid, maar kwam in 1982 weer aan het licht toen de afbeelding in een artikel van het Washington Post Magazine werd gebruikt. Rosie the Riveter werd hierdoor een belangrijk symbool in de strijd voor vrouwenrechten tijdens de tweede feministische golf. Ook vandaag de dag staat Rosie nog symbool voor sterke vrouwen en is de poster een iconisch beeld geworden.

Bronnen

• Duitsland Instituut: Tweede Wereldoorlog
• History: Rosie the Riveter
• History: Women of the WWII Workforce
• NOS: Vrouw die inspiratie vormde voor We Can Do It poster overleden
• Britannica: Rosie the Riveter

Afbeeldingen

• Afbeelding bovenaan: Howard R. Hollem, Public domain, via Wikimedia Commons
• Poster Rosie the Riveter: J. Howard Miller, Public domain, via Wikimedia Commons.
• Poster Do the job HE left behind: National Archives at College Park, Public domain, via Wikimedia Commons.