Slag bij Vlaardingen of Dordrecht?

Over de exacte locatie van de overwinning van Dirk III op het keizerlijke leger in 1018, heeft lange tijd controverse bestaan. De slag vond namelijk bij de vesting van de graaf plaats. In de achttiende en negentiende eeuw beweerden sommige historici namelijk stellig dat de machtszetel van Dirk niet in Vlaardingen, maar in Dordrecht was gevestigd. De exacte plaats van het treffen was hierdoor enige tijd onzeker. Toch spreken we nu over de Slag bij Vlaardingen, in plaats van de Slag bij Dordrecht. Wat heeft hiervoor de doorslag gegeven?

Alpertus van Metz

Aan het begin van de twintigste eeuw besloot de historicus Poelman deze kwestie grondig uit te pluizen. Hierbij focuste hij zich op de verslagen van de slag die door tijdgenoten waren opgetekend. Poelman hechtte daarbij vooral veel waarde aan de kronieken van de monnik Alpertus van Metz. Alpertus tekende zijn verslag kort na de gebeurtenis op en was bovendien goed bekend met de streek. Alles in zijn verslag wees op Vlaardingen als de locatie van de slag. Voorts kwam de naam Dordrecht in geen van de verslagen van tijdgenoten voor. Vlaardingen werd daarentegen wel herhaaldelijk genoemd als de locatie van zowel Dirks vesting als de veldslag.

Geen vesting in Dordrecht

Zeer waarschijnlijk stond er tijdens Dirks bewind nog geen militaire vesting in Dordrecht. Poelman constateerde dat de naam Dordrecht pas halverwege de elfde eeuw voor het eerst opdook. Bovendien leverde latere opgravingen in de Dordtse binnenstad, tussen 1968 en 1971, geen enkel bewijs op voor het bestaan van een elfde-eeuwse vesting. De logische conclusie is dan ook dat de slag naar alle waarschijnlijkheid bij Vlaardingen plaatsvond en niet bij Dordrecht.

Rijmkronieken van Klaas Kolijn

Maar hoe zijn de verhalen over Dordrecht dan in de eerste plaats ontstaan? Poelman deed bij zijn onderzoek een verassende ontdekking. Dordrecht werd voor het eerst genoemd als de vesting van Dirk in de kronieken van Klaas Kolijn. Deze rijmkroniek dook aan het begin van de achttiende eeuw op en veroorzaakte enorme opwinding onder Hollandse historici. Deze tekst zou namelijk de oudste in volkstaal geschreven kroniek zijn. Daarnaast beschreef de kroniek nog onbekende aspecten van de Nederlandse geschiedenis van de vroege middeleeuwen. Klaas Kolijn werd dan ook gretig geciteerd door Nederlandse geleerden. Een hiervan was de befaamde historicus Jan Wagenaar, die op basis van deze kroniek Dirks overwinning aan de stad Dordrecht koppelde.

Vervalsing

Onder sommige geleerden rees er echter twijfel over de betrouwbaarheid van deze kroniek. Een hiervan was Balthazar Huydecoper, die de tekst aan een grondige inspectie onderwierp. In 1772 publiceerde hij een boek, waarin hij de vloer aanveegde met Klaas Kolijn. Het taalgebruik in de rijmkroniek leek in de verste verte niet op het Middelnederlands uit de vroege middeleeuwen. In de tekst kwamen verder woorden en uitdrukkingen voor die in die periode nog niet bestonden. Daarbovenop toonde Huydecoper aan dat grote stukken van de tekst letterlijk waren overgenomen uit de kronieken van Melis Stoke, inclusief de schrijffouten. De rijmkronieken van Klaas Kolijn waren dus een vervalsing. Inmiddels is er niemand meer die de tekst nog als authentiek beschouwd. Ook Wagenaar erkende achteraf zijn vergissing. Zijn verhaal over Dordrecht als de locatie van de slag van 1018 bleef echter voortleven, waarbij latere historici zijn fouten hebben overgenomen.

Bestelinformatie

Ad Flaridingun – Vlaardingen in de elfde eeuw – Middeleeuwse bronnen over de Slag bij Vlaardingen en andere Vlaardingse gebeurtenissen
Redactie: Kees Nieuwenhuijsen en Tim de Ridder (ed. en inl.)
ISBN: 978-90-8704-258-5
Uitgever: Verloren
Prijs: €29,–