Waar komt de Hollandse Leeuw vandaan?

De Hollandse leeuw is als nationaal symbool prominent aanwezig in Nederland. Of het nu ons Rijkswapen of het tenue van ons nationale voetbalelftal is, dit onverschrokken roofdier prijkt er prominent op. Toch is de keuze voor de leeuw als symbool op zijn minst opmerkelijk. De natuurlijke leefomgeving van dit dier ligt duizenden kilometers van Nederland verwijderd. En dat terwijl dit Hollandse wapen uit de middeleeuwen dateert, toen de algemene kennis over de wereld een stuk beperkter was. Hoe is Nederland bij dit symbool uitgekomen?

Al in de vroege middeleeuwen gebruikten edellieden symbolen om zichzelf weer te geven op door hen geslagen munten. Ook het gebruik van banieren om op het slagveld bepaalde eenheden te identificeren stamde al uit de tijd van de Romeinen. Het grootschalige systeem van erfelijke familiewapens raakte echter pas vanaf de twaalfde eeuw in een stroomversnelling. Toen begonnen ridders in heel West-Europa hun schilden te decoreren met symbolen.

Ridders herkennen

De reden hiervoor was dat de harnassen steeds uitgebreider werden. Rond de twaalfde eeuw bedekten ze het gehele lichaam. Een decoratie op het schild en op de wapenrok was daarom een nuttig middel om vriend van vijand te onderscheiden op het slagveld. De kruistochten versterkten dit nog verder. In de multinationale legers van de kruisvaarders was het extra handig om in een oogopslag te kunnen zien welke edelman men precies voor zich had, al was het maar om de bevelen in de juiste taal te kunnen schreeuwen.

Familiewapens

Al snel begonnen ridders de symbolen op hun schilden ook voor hun persoonlijke zegels te gebruiken. Om van het prestige van hun vaders te profiteren, gingen zoons en dochters dezelfde symbolen als hun vaders hanteren. Zo ontstond er een systeem van erfelijke familiewapens. Op de riddertoernooien in de late middeleeuwen, namen de familiewapens een steeds prominentere plaats in. Vanwege het prestige dat eraan verbonden was, gingen ook steden, gilden en burgers hun eigen wapens voeren. Om deze wildgroei enigszins binnen de perken te houden, werden er in de loop van de veertiende eeuw overal strikte regels ingevoerd. Deze richtlijnen bepaalden wie er bevoegd was om een wapen te dragen ben aan welke eisen het wapen precies moest voldoen. Ook nadat het buskruit de zwaarden en schilden van het slagveld verdrong, bleven de eeuwenoude familiewapens gehandhaafd. Ze werden steeds uitbundiger versierd en vervulden voornamelijk een decoratieve functie, namelijk het benadrukken van het prestige van een persoon.

Leeuw uit Schotland overgenomen

Dan rest nu de vraag waar het heraldische symbool van Nederland vandaan is gekomen. De eerste Nederlandse edelman die een leeuw als wapenteken voerde, was de Hollandse graaf Floris III. In 1162 trouwde hij met Ada van Schotland, een zus van de Schotse koning. Na zijn huwelijk besloot hij zijn familiewapen op dat van zijn kersverse echtgenote te baseren. Het Schotse koningshuis voerde op dat moment een leeuw als wapen en zo deed dit symbool haar intrede in Holland. Sindsdien heeft het zich gehandhaafd als wapenteken van Holland en later van heel Nederland. Hoe de leeuw in de eerste plaats zijn weg naar Europa en Schotland heeft gevonden heeft, is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk staat het in verband met het feit dat de het dier in oudtestamentische tijden in Palestina voorkwam. Daardoor associeerden de kruisvaarders het dier met Christus, wat er een enorm prestige aan verbond. Vandaar dat middeleeuwse heren in de rij stonden om hun schild met de koning der dieren te decoreren.