Waar komt het woord keizersnede vandaan?

Wanneer bij een bevalling het kind operatief via een snede kin de buikwand ter wereld komt, dan spreken we van een keizersnede. De keizersnede is misschien wel een van de meest uitgevoerde ingrepen ter wereld. Maar wat is er nu eigenlijk zo keizerlijk aan deze manier van bevallen?

Vier talen, één term

Wat opvalt bij de keizersnede, is dat naast het Nederlands ook andere talen met dezelfde term naar deze ingreep verwijzen. In het Duits bevallen vrouwen via een Kaiserschnitt, in Frankrijk spreekt men van een césarienne en in Engelstalige landen noemen ze het een caesarian section. Wat is hier de verklaring voor?

Vernoemd naar Julius Caesar?

De reden hiervoor is dat al deze talen de letterlijke vertaling van de Latijnse term voor deze ingreep gebruiken: sectio caesare. Volgens de populairste verklaring is deze term in het Romeinse Rijk ontstaan na de geboorte van Julius Caesar. Volgens de overlevering zou de Romeinse dictator op deze manier ter wereld zijn gekomen, waarna de ingreep naar hem zou zijn vernoemd. Omdat het woord keizer in veel talen is afgeleid van de naam Caesar, spreken we tegenwoordig van een keizersnede.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Omgekeerde wereld

Deze versie van de gebeurtenissen wordt echter betwist. Volgens sommigen is het precies andersom: Caesar is naar de ingreep vernoemd in plaats van omgekeerd. Het Latijnse woord voor snijden is caedere en caesus betekent dus opengesneden. Caesar zou in deze lezing dus vernoemd zijn naar de wijze waarop hij ter wereld kwam.

Twijfelachtige verklaring

Historici wijzen er echter op dat de moeder van Caesar de geboorte van haar zoon overleefde. Terwijl tot aan de negentiende eeuw een keizersnede alleen werd uitgevoerd bij pas overleden hoogzwangere vrouwen, in een laatste poging de baby nog te redden. Gezien de medische technologie, had een moeder in de Oudheid deze ingreep per definitie nooit overleefd. Dit maakt het onwaarschijnlijk dat Caesar via een keizersnede ter wereld kwam. In het Romeinse Rijk was per wet bepaald dat pas gestorven zwangere vrouwen op deze wijze verlost dienden te worden. Volgens professor Pieter Cornille is de term keizersnede daardoor naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van de Romeinse wet waarin dit was vastgelegd. Maar ook dit kan niet met zekerheid worden gesteld.

Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?

Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.