Herkomst van 'blauw bloed hebben'

Over sommigen wordt gezegd dat zij ‘blauw bloed hebben’. Bij wondjes is echter te zien dat menselijk bloed rood is. Waar komt deze uitdrukking dan vandaan?

Spaanse aristocratie

Als iemand blauw bloed heeft, wordt daarmee bedoeld dat diegene van adel is. De meest gangbare verklaring voor deze uitdrukking is dat de uitdrukking herleid kan worden tot de Spaanse aristocratie ten tijde van de Moorse overheersing van Spanje (800-1500). In deze periode werden er veel gemengde huwelijken gesloten, waardoor er veel kinderen met een donkere huidskleur geboren werden. De weinige Spaanse aristocratische families die hun Visigotische afkomst en daarmee hun blankere huidskleur konden “bewaren”, waren trots op hun sangre azul – “blauw bloed”.

Tussen 711 en 1492 vond de reconquista plaats: de herovering van het Islamitische deel van het Iberisch schiereiland door enkele noordelijke, Christelijke koninkrijken. Tijdens deze periode toonden Spaanse edelen hun “pure” afkomst door hun zwaardarm omhoog te houden en zo de blauwachtige aderen onder hun bleke huid te tonen, als bewijs dat zij niet waren bezoedeld met het bloed van hun Moorse vijanden.

Verspreiding in Europa

Door de Engelsen werd sangre azul vanaf 1834 vertaald naar blue blood. Deze uitdrukking is vervolgens vermoedelijk in de negentiende eeuw in het Nederlands terechtgekomen, toen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden weer een koning kreeg. Onder koning Willem I werd veel nieuwe adel gecreëerd om de kersverse Nederlandse Kroon te ondersteunen. Naast oude, inheemse adel werden ook regentengeslachten en leden van de gegoede burgerij in de adelstand verheven.

Een moderne verklaring voor de herkomst van de uitdrukking ‘blauw bloed hebben’ is dat de Europese bovenklasse vanaf de negentiende eeuw zichtbaar onderscheiden kon worden van de arbeidersklasse. Laatstgenoemde bestond voornamelijk uit boeren die veel tijd buiten doorbrachten en daardoor een gebruinde huid hadden, waardoor oppervlakkige en blauwgekleurde aderen minder prominent te zien waren. De bovenklasse leefde en werkte juist veel binnen en behield daardoor haar blekere huid en zichtbare aderen. Mede door deze kenmerken, die een sociaal onderscheid aanduidden, werd het hebben van een bleke huid een schoonheidsideaal, vooral onder adellijke dames.

Zilververgiftiging

Een andere verklaring die de ronde doet is dat de rijke Europese adel vaak leed aan de ziekte “argyrie”, ofwel zilververgiftiging, die een blauwgrijze huid veroorzaakt. Edelen zouden deze ziekte oplopen door zilver binnen te krijgen via het gebruik van zilveren bestek en borden. Deze verklaring wordt door de meeste historici echter als onwaarschijnlijk beschouwd, omdat maar weinig edelen over zilveren tafelgerei beschikten.

Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?

Ze veranderen soms van betekenis, er komen nieuwe bij, we ‘lenen’ ze uit andere talen. Alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind je in het Van Dale Spreekwoordenboek. Compleet met prachtige illustraties, essays en citaten.

Leestip:

betekenis blauw bloed hebben Nederland’s Patriciaat 96e jaargang (2018/2019)
Redactie: Daan de Clercq
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087047863
Winkelprijs: €60,–