Wat vonden mensen lang geleden van fossielen?
Dinosauriërs spreken al eeuwenlang tot onze verbeelding. Wie of wat waren de mysterieuze wezens? In het boek De laatste lente van de dinosauriërs neemt Paleontoloog Melanie During ons mee door de geschiedenis van de dinosauriërs en hun onderzoekers en schijnt nieuw licht op het uitsterven van de dino’s.
Als we nu een fossiel van een dinosauriër vinden, weten we wellicht niet meteen van wat voor dino het fossiel is geweest, maar we hebben waarschijnlijk wel al vrij snel door dat het om een dinosauriër gaat. Dat moet vroeger anders geweest zijn. Lang voordat wetenschappers aan het begin van de negentiende eeuw de dinosauria classificeerden, werden er fossielen verzameld. Naar we nu weten waren dat dus fossielen van dino’s, maar dat wist men toen nog niet… Hoe keken de vinders en verzamelaars naar de reusachtige skeletten die ze vonden?
Paleontologie in de archeologie
Ik stel me voor dat er talloze ontdekkingen zijn gedaan nog voordat iemand er überhaupt over begon te schrijven. Er is echt iets absoluut magisch aan het vinden van fossielen. Als je dit soort vondsten doet zonder enige voorkennis moet dit misschien nog wel bijzonderder zijn geweest dan het voor ons vandaag de dag is. Recente archeologische vondsten van fossielenverzamelingen laten zien dat mensen inderdaad fossielen verzamelden lang voordat ze konden schrijven. Denk maar aan alle drakenverhalen en mythologieën – ze hebben waarschijnlijk hun oorsprong te danken aan de vondst van een of meer fossielen.
Helaas voor ons hebben we het hier nog steeds over de prehistorie, de periode zonder geschreven bronnen. Dit betekent dat dergelijke getuigenissen nog niet werden opgeschreven. Gelukkig informeert de archeologie ons al iets meer. Archeologie is overigens iets anders dan paleontologie. Ik denk dat ik dit het beste kan uitleggen aan de hand van films. Archeologie is Indiana Jones en paleontologie is Jurassic Park. Beide zijn overdreven Hollywood- interpretaties van de vakgebieden, maar over het algemeen is archeologie de studie van de (pre)historische mens door de bestudering van hun overblijfselen en paleontologie de studie van prehistorisch (niet-menselijk) leven. Op het snijvlak heb je paleoantropologie, de studie van de menselijke evolutie aan de hand van de fossiele en archeologische gegevens.
Er zijn dus geen schriftelijke bewijzen van prehistorische fossielenvondsten, maar wel archeologische fossielenverzamelingen – prehistorische mensen verzamelden dus ook fossielen. In het Amerikaanse zuidwesten zijn bijvoorbeeld fossielen gevonden die door onze voorouders zijn bewerkt tot gereedschap en sieraden.
Een voorbeeld van hoe Homo sapiens nog voor de moderne jaartelling fossielen tegenkwam is te vinden in het Amerikaanse Midden-Westen. Op talrijke archeologische vindplaatsen op de noordelijke vlakten, die teruggaan tot ongeveer 650 jaar voor Christus, vindt men verzamelingen fossiele ammonieten. Het lijkt erop dat veel inheemse volkeren deze fossiele ammonieten, hout en botten gebruikten voor rituelen en mogelijk zelfs medicijnen. Er zijn veel vergelijkbare verhalen over de hele wereld. Over het algemeen wordt het aannemelijk geacht dat het tegenkomen van deze fossielen tot allerlei mythologieën heeft geleid. De native Americans die in Utah bijvoorbeeld drietenige voetafdrukken van dinosauriërs tegenkwamen, besloten deze na te tekenen in de rotswanden en hier hebben ze ongetwijfeld allerlei verhalen bij bedacht. De mythologische griffioen wordt weleens herleid tot de Protoceratops die gevonden is in Mongolië. Sommige Chinese beelden vertonen een opvallende gelijkenis met deze Protoceratops. De verhalen over deze vondsten zijn waarschijnlijk langs de zijderoute een eigen leven gaan leiden. De cycloop, of eenoog, is waarschijnlijk gebaseerd op een schedel van een olifant of mammoet. Vroeger werd het neusgat aangezien voor een enkele oogkas.
Het zou me niet verbazen als de toekomst meer archeologische ontdekkingen van fossielen bevat. Archeologie en paleontologie staan als vakgebieden absoluut niet stil. Mijn motto is dan ook: het meeste zit nog in de grond. Ik kijk vooral uit naar de dag dat ze botten vinden van een oude slang in Schotland, in de buurt bij Loch Ness, of grafheuvels gebouwd uit fossiele botten van langnekdinosauriërs
in Zuid-Amerika.
Bovenstaand fragment is afkomstig uit het boek De laatste lente van de dinosauriërs – pagina 113-115.
Het hele boek lezen? Neem nu een abonnement op Geschiedenis Magazine, en kies het boek De laatste lente van de Dinosauriërs (t.w.v. € 24,99) als welkomstcadeau.
