100 jaar Nederlandse Luchtmacht - Deel 1

De Nederlandse Koninklijke Luchtmacht bestaat op 1 juli 2013 100 jaar. Koningin Wilhelmina gaf op 16 april 1913 met een Koninklijk Besluit opdracht voor de oprichting. De Luchtmacht begon daarna op 1 juli als de Luchtvaartafdeling (LVA) binnen de Koninklijke Landmacht. De LVA bestond de eerste jaren uit slechts vier piloten, twee vliegtuigen en een commandant, maar groeide daarna razendsnel.

De geschiedenis van de Nederlandse militaire luchtvaart begon op 16 april 1913. Koningin Wilhelmina ondertekende op die dag Koninklijk Besluit 29, waarmee zij toestemming gaf voor de oprichting van een Luchtvaartafdeling binnen de Koninklijke Landmacht. Nederland behoorde daarmee tot één van de eerste landen die een speciale afdeling voor vliegtuigen hadden binnen het leger.

Vliegkamp Soesterberg

De LVA begon met slechts een handvol mensen in dienst en een gehuurd vliegtuig op Vliegkamp Soesterberg. Dat eerste vliegtuig, de Brik, was een verbeterd ontwerp van een bestaand vliegtuig en was gemaakt door Marinus van Meel. Niet veel later kocht de LVA zijn dubbeldeks ontwerp en werd de Brik het eerste militaire vliegtuig van Nederland. De LVA groeide onder leiding van kapitein H. Walaardt Sacré in een jaar tijd uit tot een afdeling met 10 officieren, 31 overige medewerkers en 9 vliegtuigen.

Noodlandingen tijdens de Eerste Wereldoorlog

Nederland bleef in de Eerste Wereldoorlog neutraal en voerde alleen patrouillevluchten uit langs de grenzen. Gedurende de oorlog maakten ongeveer 100 buitenlandse vliegtuigen een noodlanding in Nederland, waarna de vliegtuigen in beslag werden genomen. Veel daarvan werden door de LVA gebruikt, met als gevolg dat aan het eind van de Eerste Wereldoorlog de vloot uit 110 vliegtuigen bestond. Na de oorlog nam de noodzaak van een grote luchtmacht af en werd de omvang van de LVA sterk gereduceerd. De nadruk kwam te liggen op verkenningsmissies en zeker na de economische crisis van de jaren ’30 kreeg de LVA het zwaar te verduren. Er was geen geld voor nieuwe vliegtuigen in een periode waarin de oude modellen niet meer voldeden. Wel breidde de LVA het aantal vliegbases uit, omdat het te gevaarlijk was om alleen vanaf Soesterberg te opereren.

Leestips-Boek

100 jaar luchtvaart tussen Gilze en Rijen

€ 22.50

Omvorming tot Wapen der Militaire Luchtvaart

Op 1 juli 1939 werd de Luchtvaartafdeling omgevormd tot het Wapen der Militaire Luchtvaart. Hierdoor was het nu een apart onderdeel binnen de Landmacht en konden medewerkers van de brigade beter behouden blijven. Ten tijde van de LVA werden zij namelijk regelmatig teruggeroepen naar de landtroepen. Eind jaren ’30 leefde de Luchtvaart weer langzaam op. Door de dreiging van Duitsland besloot de regering meer geld in defensie te steken. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werd Nederland snel verslagen door de Duitsers. Nederland verloor 94 van zijn 125 vliegtuigen in een poging het land te verdedigen.

Aansluiting bij de Royal Air Force

 Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de regering in ballingschap in Londen. De ongedeerde medewerkers van het Wapen der Militaire Luchtvaart wisten met hun vliegtuigen naar Engeland te ontkomen en sloten zich aan bij de Britse Royal Air Force. Daar vormden zij het 320e en 321e ‘Squadron’. De Nederlanders vlogen met onder meer Spitfires en hielpen de Britten met het verdedigen van hun luchtruim en aanvallen op Duits grondgebied.

Strijdtoneel Nederlands-Indië

Behalve in Europa vocht Nederland tijdens de oorlog ook in Nederlands-Indië. Al sinds 30 mei 1914 had Nederland in dat gebied een afzonderlijke Vliegafdeling, die later onderdeel werd van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Ook in Indië verloor Nederland de strijd, deze keer van Japan. De resterende piloten weken uit naar Australië, waarvandaan zij Japan enkele malen bombardeerden en in 1943 Nederlands Nieuw-Guinea heroverden. Nederland kwam gehavend uit de Tweede Wereldoorlog, waardoor wel het besef ontstond dat er in de toekomst een sterkere luchtmacht nodig zou zijn.