1980 - Zuid-Rhodesië wordt onafhankelijk

De voormalig Britse kolonie Zuid-Rhodesië verklaarde haar onafhankelijkheid op 18 april 1980 en veranderde haar naam in Zimbabwe. De vijfentachtig jaar onder blank bestuur werden gekenmerkt door diverse conflicten tussen de zwarte bevolking en de blanke kolonisten.

Zuid-Rhodesië

Rhodesië werd vernoemd naar de Britse Cecil Rhodes. Rhodes was een fervent aanhanger van het kolonialisme, eigenaar van het ontginningsbedrijf de British South Africa Company en medeverantwoordelijk voor de Britse toe-eigening van Rhodesië. In de jaren 90 van de 19e eeuw werden tegengeluiden uit de lokale bevolking hardhandig de kop ingedrukt door de eerste blanke kolonisten. In de daar opvolgende decennia vestigden de kolonisten zich vooral in het zuiden van Rhodesië om daar plantages op te zetten. In 1923 werd het zuiden grotendeels autonoom en kreeg het de naam Zuid-Rhodesië.

Onofficiële onafhankelijkheid

In 1965 riepen de blanke Rhodesiërs de onafhankelijkheid van Zuid-Rhodesië uit zonder toestemming van de Britse regering door middel van de Unilateral Declaration of Independence (UDI). De Britse regering reageerde mild op deze rebellie van haar onderdanen en in plaats van militaire actie te ondernemen zorgden zij voor economische sancties. Deze sancties werden echter slecht nageleefd en hadden maar weinig gevolgen voor Zuid-Rhodesië. Zakelijke transacties tussen Zuid-Rhodesië en de Sovjet-Unie gingen gewoon door, hoe ongeoorloofd dit ook was. Ook werd het blanke bestuur officieus gesteund door Portugal en buurland Zuid-Afrika.

Paradoxale aanpak blanke minderheid

De paradox van de beslissing onafhankelijk te worden van Groot-Brittannië door de blanke Zuid-Rhodesiërs zat in het feit dat zij door deze keuze sterk economisch afhankelijk werden van de Zuid-Afrikanen. Een reden voor het breken met de Britten was dat de blanke minderheid vreesde voor inmenging van de zwarte bevolking in hun bestuur. In 1965 probeerde de blanke elite, onder leiding van Ian Smith, daarom de weinige rechten van de zwarte bevolking af te nemen. Hun nieuwe steun en toeverlaat Zuid-Afrika was echter één van de Afrikaanse landen waar de bevolking juist het meest aandrong bij de regering om inspraak van zwarten bij het bestuur van de kolonie.

Burgeroorlog

Vanaf 1964 was het onrustig in Zuid-Rhodesië en ontstond er een burgeroorlog die tot 1979 zou duren. De strijdende partijen waren Ian Smith en regeringsleger bestaande uit zowel blanke als zwarte soldaten, de ZANA (het Zimbabwaanse Afrikaanse Nationale Bevrijdings Leger) onder leiding van Robert Mugabe en het ZPRA (Zimbabwaanse Revolutionaire Volksleger) met als leider Joshua Nkomo. Zowel de ZANA en ZPRA streden voor zwarte suprematie over Zuid-Rhodesië, maar beide groeperingen gingen ook elkaar te lijf om regionale macht.

Lancaster House Agreement

De burgeroorlog kan verdeeld worden in drie periodes: van 1964 tot 1972 had het Rhodesische regeringsleger de militaire overhand, van 1972 tot 1976 kan de oorlog omschreven worden als een periode waarin niemand ‘won’ en van 1976 tot 1979 waren de blanken de verliezende partij tot de Lancaster House Agreement. Tijdens een conferentie in de Lancaster House in 1979 kwamen de drie strijdende partijen tot een overeenkomst over de toekomst van Rhodesië. In deze overeenkomst werd onder meer gepoogd een eerlijkere landverdeling tussen de blanke en zwarte bevolking te realiseren.

Robert Mugabe

Bij de verkiezingen die in februari 1980 in Zuid-Rhodesië plaatsvonden behaalde Mugabe een overweldigende meerderheid. Mugabe begon aan zijn regeringsperiode als gematigd socialist, maar werd later bekend als dictator van Zimbabwe. Zijn misdaden tegen de mensheid, systematische onteigening van landerijen van blanke boeren in de jaren 2000 en uitgesproken negatieve mening over homofilie leverden hem veel kritiek op vanuit de internationale gemeenschap.