2x succesvol separatisme: de Belgische Opstand & de Portugese Restauratieoorlog

Gisteren hebben duizenden betogers in Barcelona gedemonstreerd tegen separatisme. De boodschap van de demonstranten was duidelijk: Spanje moet één land blijven. Het Catalaanse verlangen naar onafhankelijkheid is één van de bekendste gevallen van separatisme in de geschiedenis. De redactie koos twee andere, intrigerende voorbeelden van (succesvol) separatisme uit de geschiedenis.

De Portugese Restauratieoorlog 1640-1668

Vele eeuwen terug, in de 12e eeuw, ontstond een nieuw land, , toen het graafschap Portucale het onafhankelijke koninkrijk Portugal werd. Het was het enige christelijke vorstendom op het Iberisch schiereiland dat niet opging in het Spaanse Rijk, met uitzondering van de periode 1580-1640. In 1580 werd namelijk de Iberische Unie, een personele unie tussen Spanje en Portugal, gevormd door Filips II van Spanje.

Een successiecrisis

Door de dood van de jonge koning Sebastiaan I van Portugal vond er een successiecrisis plaats, want  de koning had geen directe nakomelingen.  Uiteindelijk besloot Filips II om Portugal binnen te vallen en de controle over het land te verkrijgen, waardoor de Portugese en Spaanse Kroon verenigd werden. Filips II en zijn opvolger Filips III lieten Portugal vrij onafhankelijk. Portugese edelen kregen uitstekende posities in de Spaanse hoven, Portugal behield een onafhankelijk wetgeving, munteenheid en overheid. Er werd zelfs voorgesteld om de hoofdstad naar Lissabon te verplaatsen.

Portugal als Spaanse provincie?

Toen Filips III stierf en Filips IV zijn opvolger werd, veranderde de relatie met Portugal. Filips IV verhoogde de belastingen op Portugese handelaren en de Portugese  adel begon haar invloed aan de Spaanse edelen te verliezen.  Daarnaast werden de overheidsfuncties in Portugal steeds meer door Spanjaarden ingenomen. Er werd door Filips IV ook geprobeerd om van Portugal een Spaanse provincie te maken, waardoor de Portugese adel al haar macht zou verliezen.

Revolutie!

Dit alles zorgde voor een revolutie georganiseerd door de adel en bourgeoisie op 1 december 1640. Filips nichtje, Margareta van Savoy, die in zijn naam Portugal regeerde, werd gevangen genomen. Met steun van het volk werd Johan( de achtste)  hertog van Braganza  uitgeroepen tot koning Johan IV van Portugal. Dit was het begin van de Portugese restauratieoorlog die tot 1668 zou duren. Onder druk van Engeland, Portugals bondgenoot, ging Spanje eindelijk akkoord met het erkennen van de Portugese onafhankelijkheid op 13 februari 1668.

De Belgische opstand van 1830

Toen op 18 juni 1815 Napoleon Bonaparte bij Waterloo definitief verslagen werd, moest er door de Europese grootmachten besloten worden wat er met de Franse veroveringen zou gebeuren. Dit werd gedaan tijdens het Congres van Wenen dat van september 1814 tot juni 1815 duurde. Tijdens dit congres moest de kaart van Europa als het ware opnieuw ingetekend worden. De Nederlanden, zowel noord als zuid, behoorden ook tot deze Franse veroveringen.

Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

Tijdens het Weens Congres werd er dus ook nagedacht  over de toekomst van de Nederlanden. De grootmachten waren het er over eens dat er een sterke bufferstaat moest komen om nieuwe Franse agressie te voorkomen. Deze bufferstaat werd het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, gesticht en geregeerd door Willem I van Oranje. De noordelijke en zuidelijke Nederlanden waren sinds 1585 eindelijk weer écht verenigd in een koninkrijk.

Het Zuiden keert zich tegen Willem I’s politiek

Willem I was echter een autoritaire vorst die regeerde als een verlicht despoot, iets dat in het traditionele zuiden vaak irritatie opwekte. In de zuidelijke Nederlanden keerden velen zich tegen hem vanwege zijn taalpolitiek. Hij was namelijk van plan om in het zuiden het Nederlands in te voeren als officiële taal, een plan dat vooral de verfranste adel en burgerij met grote vrees tegemoet zag. Ook het verschil in religie zorgde voor problemen. Willem I en het noorden waren protestants, terwijl het zuiden voornamelijk katholiek was. De katholieke kerk wilde geen protestantse vorst en de koning ging steeds meer en meer regeren via koninklijke besluiten.

Separatisten vormen nieuwe staat: België

Veel zuiderlingen verlangden steeds meer naar autonomie, vooral vanwege de ondervertegenwoordiging op hoge overheidsposten en in de legertop. Al deze irritaties en problemen leidden uiteindelijk  tot de Belgische Revolutie van 1830. De zuidelijke Nederlanden scheidden zich af van het noorden,  het koninkrijk België werd gevormd. Dit ging niet zonder slag of stoot: Willem I stuurde nog verschillende legers naar het zuiden om de afscheiding tegen te houden, dit was echter  tevergeefs. Pas in 1839 erkende de gedesillusioneerde koning Willem I België.