Alexander de Grote: van Macedonië of Griekenland?

Het Internationale Gerechtshof in Den Haag heeft besloten dat Griekenland de toegang van Macedonië tot internationale organisaties niet mag blokkeren vanwege de naam van het land. Griekenland beschouwt de Griekse provincie Macedonië als het enige echte Macedonië, waar grondleggers van de Griekse cultuur als Filippos II en Alexander de Grote vandaan kwamen.

In de vierde eeuw voor Christus matten de belangrijkste Griekse stadstaten elkaar af in onderlinge oorlogen. Inmiddels groeide ten noorden van de Griekse stadstaten de macht van het koninkrijk Macedonië. Deze Macedoniërs begonnen het Griekse grondgebied te veroveren en in 338 versloegen zij de Atheners en de Thebanen in de slag bij Chaironeia. Hiermee was heel het Griekse vastenland veroverd door de Macedonische koning Filippos II en was het einde van de onafhankelijkheid van de Griekse stadstaten een feit. Deze Filippos wilde de Grieken aanvoeren in een oorlog tegen de Perzen. In 336 werd de Macedonische koning echter vermoord. Het was zijn zoon en opvolger, de twintigjarige Alexander III, die deze plannen verder uitwerkte.

Alexander de Grote

Opstanden die na de dood van zijn vader de kop opstaken sloeg Alexander snel neer. In 334 trok hij met zijn leger van 46.000 man aan Macedoniërs, Grieken en bondgenoten naar Azië. Hij wilde de Griekse steden aldaar bevrijden van de Perzen en de Perzen straffen voor de verwoestingen die zij anderhalve eeuw daarvoor in Griekenland hadden aangericht. Het hoofdmotief van Alexander was echter waarschijnlijk pure eerzucht. Zijn troepenmacht zwol aan tot ruim 100.000 man en het zou de langste veldtocht in afgelegde afstanden ooit worden.

Perzië

Alexander versloeg de Perzen in mei 334 bij de rivier de Granikus voor de eerste keer, waardoor heel Klein-Azië voor hem open lag. Hierna ontmoetten de Perzen en het leger van Alexander elkaar in november 333 weer, bij de plaats Issos. Alexander won de veldslag en nam de moeder, vrouw en kinderen van de Perzische koning Darius III gevangen, die zelf naar het binnenland van het Perzische rijk vluchtte. Bij het plaatsje Gaugamela vond in 331 de beslissende veldslag plaats. Dit werd de grootste veldslag ooit tussen Perzen en Grieken. Alexander won en Darius vluchtte voor een tweede keer. Even later werd de Perzische vorst vermoord door zijn aanhangers. Het hele Perzische rijk lag nu open voor Alexander de Grote. Van 329 tot 327 sloeg Alexander tegenstand in het Perzische binnenland bloedig neer.

Einde van een wereldrijk

In 326 bereikte de troepenmacht de rivier de Indus. Het leger van Alexander had echter genoeg van de lange veldtocht en haalde Alexander over om terug te keren. Via de Indus trok het leger naar de Oceaan, om vanaf daar weer terug naar het westen te komen. Deze terugtocht door de droge woestijn verliep dramatisch en kostte een groot deel van het leger het leven. In 325 vestigde Alexander zich in zijn hoofdstad Babylon, met een rijk dat zich uitstrekte van Macedonië tot Egypte en de Indus. Hiermee werd de Griekse cultuur over dit gehele gebied verspreid en ontstond de hellenistische periode. In 323 bereidde hij een nieuwe expeditie voor, ditmaal wilde hij met een vloot om Arabië heen varen. Alexander werd echter ziek en zijn dood op 32-jarige leeftijd in 323 voor Christus betekende het einde van zijn rijk.

De diadochen

De eerste veertig jaar na de dood van Alexander werd gekenmerkt door opeenvolgende oorlogen en bondgenootschappen tussen Alexanders Macedonische generaals. Zij wilden allen voorkomen dat er één uit hun midden het sterkst werd en het gehele rijk in handen kreeg. Zo werden bijvoorbeeld het kind en de vrouw van Alexander uit de weg geruimd, zodat zij geen macht over het rijk zouden krijgen. De generaals zijn bekend geworden als de diadochen, wat in het Grieks ‘opvolgers’ betekent.

Provincie Macedonië

De Macedoniërs uit de Oudheid hebben een grote invloed gehad op de wereld. Nadat het land Macedonië zich in 1991 onafhankelijk verklaarde, ontstond er een dispuut over de naam van het land. Macedonië grenst aan een Griekse regio met dezelfde naam en die provincie beschouwen de Grieken  als het enige echte Macedonië. Ze zijn nu bang dat de Macedonische buren er aanspraak op gaan maken. Daarnaast beweren de Grieken dat de Macedoniërs onterecht een aantal van de grondleggers van de Griekse cultuur overnemen, zoals Alexander de Grote en zijn vader. Zo is bijvoorbeeld het internationale vliegveld in Macedonië vernoemd naar Alexander de Grote. Het kerngebied waar de Macedonische stammen leefden, die onder Filipos II en Alexander de Grote een groot deel van de wereld veroverden, ligt inderdaad grotendeels in de huidige provincie Macedonië in Griekenland, en niet in het land Macedonië.

Bronnen:

• Lendering, J. Alexander de Grote: De ondergang van het Perzische rijk (Amsterdam 2010)
• Naerebout, F.G. & H.W. Singor, De Oudheid: Grieken en Romeinen in de Context van de Wereldgeschiedenis (Amsterdam 2010)