Alimentatie, een vierduizend jaar oud gebruik

Binnenkort komt er een wetsvoorstel om de periode van alimentatie voor een ex-partner te verkorten. De huidige termijn voor de partneralimentatie is twaalf jaar, en beoogd wordt deze terug te brengen tot vijf jaar. Oorspronkelijk is de regeling bedoeld om echtgenotes te beschermen tegen financiële nood na een scheiding. Een van de oudste wetboeken ter wereld, de Babylonische Code van Hammurabi (ca. 1780 voor Christus), bespreekt al het principe van alimentatie.

De Code van Hammurabi was de meest complete collectie van Babylonische rechtspraak. Ze waren veelal van Sumerische oorsprong, de oudste cultuur van de regio. In de Code van Hammurabi werd gesproken over wetgeving rondom het huwelijk. Mocht een man scheiden van zijn vrouw, dan moest hij haar muntstukken betalen. Daarnaast moest de man een verkregen bruidsschat teruggeven en verkreeg de vrouw de voogdij over eventuele kinderen. Dit principe hielp om vetes tussen families te voorkomen. Ook onder de Egyptenaren, Grieken en Semieten hebben historici dit gebruik teruggevonden.

Romeinen

Bij de Romeinen was het tevens gebruikelijk om een vrouw geld te betalen na een scheiding. Dit gebruik werd pas vastgelegd in het Oost-Romeinse Rijk met de Codex van Justinianus (529). Hierin wordt beschreven hoe een stel voor de wet trouwt en dat daar rechten en plichten mee gepaard gaan. De term alimentatie stamt uit het Latijn, van het werkwoord alere, ‘zorgen voor’.

De Kerk

Gedurende de middeleeuwen gold het canoniek recht; de rechtspraak van de Katholieke Kerk. Scheiding werd gezien als een zonde in het christendom, waardoor ongelukkige huwelijken soms simpelweg teniet werden verklaard, waardoor er geen officiële scheiding plaatsvond.  Hierdoor verloor een vrouw meestal haar rechten en eventuele alimentatie. Werd er toch gescheiden, dan was de man verplicht zijn ex-vrouw te voorzien in haar levensbehoeften. Deed hij dit niet, dan leidde dit tot excommunicatie.

Liberalisering

Het moderne concept van alimentatie werd ontwikkeld in de negentiende eeuw, toen liberale stromingen opkwamen. Scheiden werd nu gemakkelijker, maar in eerste instantie alleen mogelijk in het geval van slecht gedrag van een partner. Hierdoor werd het concept van alimentatie sterk in verband gebracht met misstanden in het huwelijk. Het beeld ontstond dat een man alimentatie betaalde, omdat hij zich had misdragen. Als de vrouw daarentegen schuldig was aan de scheiding, verviel haar recht op betalingen van de man.

Veranderingen

Naarmate scheiden zonder fout gedrag in het huwelijk meer voorkwam, veranderde ook de alimentatie. Permanente alimentatie nam af in gebruik en het gebruik werd van steeds meer regels voorzien. In Nederland verviel de schuldvraag in een scheidingskwestie pas in 1971. Tot die tijd ontvingen overspelige vrouwen soms geen cent aan alimentatie. Ook werd in deze periode vastgelegd dat alimentatie neerkwam op geslachtsdiscriminatie. Middels een aanpassing in de wet, werd het daarom ook mogelijk voor een man om alimentatie te ontvangen van een vrouw.

Wetswijziging

In 1994 werd de duur van alimentatie beperkt tot 12 jaar. Nu menen regeringspartijen VVD, PVDA, D66 en de PVV dat deze termijn te lang is. Vijf jaar zou beter zijn, meent de PVV. "Degene die lang thuis heeft gezeten, kan zich in die vijf jaar weer aantrekkelijk maken voor de arbeidsmarkt”, zegt PVV-Kamerlid Bontes. Genoemde partijen willen een oud gebruik in overeenstemming brengen met nieuwe vormen van werk en huwelijk.