Applaus en serenade voor de Amsterdamse burgervaders

Op 18 september 2017 kondigde Eberhard van der Laan aan dat hij vanwege terminale longkanker zijn taken als burgemeester van Amsterdam neer moest leggen. Veel Amsterdammers reageerden ontsteld op het nieuws over hun geliefde burgervader. Een spontaan initiatief op Facebook leidde ertoe dat meer dan 1000 mensen zich een paar dagen later verzamelden voor de ambtswoning, om te applaudisseren voor Van der Laan en hem liefdevol ‘Aan de Amsterdamse Grachten’ toe te zingen.

Hoewel uitzonderlijk, was het niet de eerste keer dat een Amsterdamse bestuurder op die manier geëerd werd. Precies 89 jaar eerder, op 18 september 1928 meldden de kranten dat de geliefde wethouder Floor Wibaut ook door een serenade,  aanhoudend heil-geroep en geestdriftig applaus verrast was.

Wie bouwt? Wibaut!

Als socialist in hart en nieren, werd Floor Wibaut in 1907 namens de SDAP lid van de Amsterdamse gemeenteraad. Van 1914 tot 1927 en van 1929 tot 1931 was hij als eerste socialistische wethouder zeer geliefd bij de Amsterdammers. Die reputatie had hij vooral te danken aan zijn inzet voor de verbetering van volkshuisvesting in de hoofdstad. Hij bezocht regelmatig krotwoningen, was geraakt door de omstandigheden waarin arbeiders moesten leven en besloot zich voor hen in te zetten. 

Dankzij Wibaut werd de bouw van duizenden nette, goedkope en door de gemeente gesubsidieerde woningen gerealiseerd. De huur mocht volgens hem maximaal anderhalve rijksdaalder per week bedragen, en Wibaut zag in de Woningwet van 1901 ook mogelijkheden voor een huursubsidie. Daarmee stond hij aan de wieg van de sociale volkshuisvesting. Prijzend roemden de Amsterdamse arbeiders - bevrijd uit hun erbarmelijke krotten - de socialistische wethouder: ‘Wie bouwt? Wibaut!’ 

Gezang en applaus

Op 17 september 1928 ontving Wibaut een eredoctoraat in de handelswetenschappen bij de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Om dat te vieren dineerde hij ’s avonds met familie en vrienden bij het Paviljoen-restaurant in het Vondelpark. Daar werd hij verrast door een eerbetoon van de Amsterdamsche Jeugdcentrale, een arbeidersjeugdvereniging waar hij nauw bij betrokken was. Wibaut en zijn vrouw kwamen naar buiten zodat zij vanaf het bordes konden kijken naar de fakkelverlichte stoet van ‘arbeiders en arbeidsters’ die zingend voorbij marcheerde. Met geheven hand brachten ze hem de socialistische heilgroet. Het Algemeen Handelsblad meldde vervolgens: ‘De honderden, die in het park de serenade hadden gadegeslagen, juichten den heer Wibaut die, ook tijdens zijn korte toespraak, merkbaar ontroerd was, geestdriftig toe.’

Onderkoning van Amsterdam

Net als het eerbetoon aan Eberhard van der Laan in 2017 was de ‘huldiging’ van Wibaut spontaan en op korte termijn georganiseerd. Het idee was ontstaan bij de leiding van de Jeugdcentrale. Zonder dat er veel ruchtbaarheid aan het voornemen werd gegeven, verzamelden zich ’s avonds om 8 uur tientallen jeugdleden op het Museumplein, vanwaar zij met vlaggen en fakkels naar het Vondelpark liepen. Hoewel de optocht keurig geregisseerd werd door de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij veranderde het eerbetoon spontaan in een algemene Amsterdamse ovatie, omdat de honderden toeschouwers de tomeloos populaire wethouder – ‘Onderkoning van Amsterdam’ – ook graag bedankten voor zijn inzet voor de stad.  Later werd een belangrijke invalsweg – de Wibaustraat – naar hem vernoemd in 1967 een standbeeld voor hem opgericht.

‘U kunt op ons rekenen’ 

Zichtbaar geëmotioneerd sprak Wibaut daarna de jongeren van de Jeugdcentrale toe: ‘[…] ik bouw op de zekerheid, op de geestdrift, de opofferingsgezindheid, de zelftucht en discipline, die door U allen en buiten Uw organisatie wordt tentoongespreid […] Gaat voort, jonge vrienden, het beste te geven aan onze beweging.’ Daarop stapte SDAP-partijgenoot Klaas Toornstra naar voren, en beloofde: ‘U kunt op ons rekenen.’ 

Hoewel deze woorden gewisseld werden onder socialistische partijgenoten, vertoont ook dit voorval weer opmerkelijke paralellen met 2017. Van der Laan’s afscheidswoorden, ‘Zorg goed voor onze stad en voor elkaar’ werden door verschillende Amsterdammers beantwoord met een filmpje waarin zij de burgemeester beloven zich in te zetten voor een mooi Amsterdam. 

Zo hebben beide linkse Amsterdamse  bestuurders met hun eigen bevlogenheid en idealisme een schare trouwe stadsinwoners geïnspireerd om door te gaan met hun missie de stad ‘steeds een beetje mooier’ te maken.