Betekenis van 'ergens korte metten mee maken'

Wanneer je vastbesloten bent om iets af te ronden en dan ook snel handelt, kun je dit in het Nederlands uitdrukken door te zeggen dat je ergens ‘korte metten mee maakt’. Deze uitdrukking bestaat al eeuwen en heeft oorspronkelijk te maken met een ritueel dat uitgevoerd werd door monniken uit de Katholieke kerk.

De ‘metten’ vormden een onderdeel van de dagelijkse rituelen die monniken dienden uit te voeren. Deze term verwijst namelijk naar de ochtendgebeden waarmee de geestelijken van oudsher de dag moesten beginnen. Het woord ‘metten’ is dan ook afgeleid van het Latijnse woord matutinus, wat ochtend betekent. Volgens het 'Etymologisch Woordenboek' is de oudste Nederlandse verbastering ervan ‘mattine’ en dateert de oudste vermelding van deze term uit 1236.

Vroeg in de ochtend

Voor het overgrote deel van de monniken waren de metten niet de meest geliefde gebeden. Dit had alles te maken met het tijdstip waarop ze dienden te worden uitgevoerd. Dat was in sommige gevallen namelijk al om 3 uur in de ochtend. Daar kwam ook nog eens bij dat het de langste gebeden waren. De metten maakten onderdeel uit van de ‘getijden’, de dagelijkse gebeden die de monniken elke dag moesten uitvoeren. In de loop der tijd werden de metten in veel kloosters ingekort. Dit gebeurde waarschijnlijk omdat het om drie uur ‘s ochtends vaak nogal koud was. Hier moet ook de verklaring van de uitdrukking ‘korte metten maken’ gezocht worden.

Spreekwoordexperts

Zo melde spreekwoordexpert Carolus Tuinman al in de 18e eeuw in zijn ‘De oorsprong en uitlegging van dagelijks gebruikte Nederduitsche Spreekwoorden’ dat de uitdrukking ‘iets haastig doen betekent, gelijk de Moniken die hunne metten uitrabbelen, om ras gedaan te hebben’. Spreekwoorddeskundige F. A. Stoett nam deze verklaring in zijn boek ‘Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden’ over.

Terminologie

Het woord ‘metten’ wordt tegenwoordig overigens nauwelijks meer gebruikt in de kloosters. Dit komt omdat het woord in het Latijn ‘ochtend’ betekent, terwijl de gebeden meer in de nacht dan in de ochtend worden uitgevoerd. Daarom verwijst men tegenwoordig met de term ‘vigilie’ naar dit ritueel. Een ‘vigilie’ was van oorsprong een nachtwake.