Bloody Sunday op 30 januari 1972

Bloody Sunday vond plaats op 30 januari 1972 en kostte het leven aan veertien ongewapende Noord-Ierse demonstranten.

In de jaren ’60 liep de politieke situatie in Noord-Ierland steeds verder uit de hand. De nationalistische katholieke minderheid in het land voelde zich namelijk sterk gediscrimineerd door de protestantse regering. Met name in Derry, de op één na grootste stad van Noord-Ierland, raakten politieagenten regelmatig slaags met de opstandelingen. Het resulteerde op 12 augustus 1969 in de zogeheten ‘Battle of the Bogside’, waarbij de katholieken er na twee dagen van rellen in slaagden om de regeringstroepen uit hun buurten te verjagen en hun eigen enclave op te richten onder de naam ‘Free Derry’.

Britse leger

In reactie op deze ontwikkeling riep de Noord-Ierse regering de hulp in van het Britse leger. Aanvankelijk werden deze Britse soldaten door de katholieken hartelijk verwelkomd als een neutrale macht ten opzichte van de corrupte Noord-Ierse politie, maar deze houding sloeg al snel om. Na de dood van twee nationalisten op 8 juli 1971 keerden de katholieken zich ook tegen het Britse leger, dat daarop strenge maatregelen besloot te nemen. Zo werden alle nationalistische optochten verboden en kregen de soldaten het recht om demonstranten op te sluiten zonder enige vorm van proces.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Protestmars in Derry

De maatregelen van het leger hadden echter het tegenovergestelde effect, want het geweld nam daarna juist verder toe. Gedurende de rest van het jaar werden er door de nationalisten in Derry maar liefst 1.932 kogels afgevuurd, met de dood van zeven Britse soldaten tot gevolg. Het aantal slachtoffers onder de katholieken lag met 21 doden nog hoger. De stad ontwikkelde zich ondertussen in rap tempo tot een oorlogszone. Zo besloten aanhangers van de IRA wegblokkades op te richten om te voorkomen dat het Britse leger in staat zou zijn om Free Derry binnen te vallen.

Bloody Sunday

Op 30 januari 1972 bereikte de spanning een hoogtepunt toen de katholieken toch besloten een politieke mars te organiseren in Derry. Een groep jongeren probeerde daarbij het centrum van de stad te bereiken, maar werd onderweg tegengehouden door het Britse leger. Er brak een gevecht uit en de jongeren begonnen stenen te gooien, waarop de soldaten reageerden met traangas en rubberen kogels. De situatie liep vervolgens volledig uit de hand toen het Britse hoofdkwartier melding kreeg van de aanwezigheid van een sluipschutter van de IRA in de regio.

Soldaten van het Britse parachutistenregiment kregen opdracht om Free Derry binnen te trekken en, waar nodig, het vuur te openen. Wat volgde was een massale eenzijdige schietpartij waarbij de Britse soldaten meer dan honderd kogels afvuurden op een grotendeels vluchtende menigte. Het eerste dodelijke slachtoffer van die dag was John Duddy, die in zijn rug geschoten werd terwijl hij rende voor zijn leven. Later zouden er nog twaalf anderen volgen. Tevens vielen er veertien zwaargewonden, waarvan er twee waren overreden door een Brits pantservoertuig.

Widgery-tribunaal

Enkele maanden later kwam een van de zwaargewonden, John Johnston, alsnog te overlijden, met als gevolg dat het uiteindelijke dodental op veertien kwam. De beelden van ‘Bloody Sunday’ gingen ondertussen de hele wereld over en resulteerden in grote internationale aandacht voor de problematiek in Noord-Ierland. Toch kwam een Brits onderzoek, het Widgery-tribunaal, nog datzelfde jaar tot de conclusie dat de soldaten weliswaar ‘roekeloos’ hadden gehandeld, maar niet strafbaar waren geweest.

Pas in 1998 werd besloten tot een grondiger onderzoek, verricht door rechter Mark Saville. Na twaalf jaar kwam hij in 2010 tot de conclusie dat de Britse soldaten wel degelijk ‘ongerechtvaardigd en onverdedigbaar’ gehandeld hadden. Op basis van die conclusie heeft de Britse regering ruim 41 jaar later, alsnog besloten om schadevergoedingen te betalen aan alle nabestaanden van de slachtoffers van ‘Bloody Sunday’.