CIA: inlichtingendienst in opspraak

De Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA) zorgt de laatste dagen voor flink wat opschudding in medialand. Verhalen over de meest gruwelijke martelmethodes doen de ronde, waarbij de beschuldigingen over en weer vliegen. Nu is het de beurt aan de Amerikaanse oud-vice-president Dick Cheney, die het onthullende CIA-rapport naar de prullenbak verwijst: “het staat vol nonsens”. De CIA zorgt al sinds de Tweede Wereldoorlog voor commotie.

Oprichting CIA

De CIA werd in 1947 opgericht en was de opvolger van de Office of Strategic Services (OSS), die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ingezet voor het verzamelen en analyseren van strategische informatie. In oktober 1945 werd de OSS opgeheven en kreeg de staat de functies van de OSS in handen. President Harry S. Truman, met Pearl Harbor nog vers in het geheugen, had echter al snel door dat een centraal gestuurde inlichtingenorganisatie ook na de oorlog van belang zou zijn. Zijn plan stuitte op veel weerstand, onder andere van de FBI. Toch ondertekende Truman in 1947 de National Security Act, waarmee de CIA een feit was. De CIA werd belast met het coördineren van inlichtingendiensten en het behouden van de nationale veiligheid.

Uitgebreid takenpakket

In 1949 werd het takenpakket van de CIA uitgebreid. Vanaf nu mocht de dienst geheime fiscale en administratieve procedures uitvoeren en werd meer geld vrijgegeven voor de CIA. Het budget van de CIA bleef voortaan geheim, evenals de namen, salarissen en titels van het personeel. Daarnaast werd de Director of Central Intelligence (DCI) verantwoordelijk gesteld voor het beschermen van de bronnen en methodes van de CIA. Vanaf april 1953 werd deze DCI gekozen door de president op advies van de Senaat, wat aangaf hoe belangrijk deze positie was.

Hervorming van de CIA

Tussen 1947 en 1950 bleek dat de CIA niet voldeed aan de verwachtingen. De meeste rapporten afkomstig van de CIA waren niet gericht op nationale veiligheid en overlapten te veel met het werk van andere organisaties, waaronder de FBI. Daarom besloot Walter Bedell Smith om in 1950, toen hij DCI van de CIA werd, grote hervormingen door te voeren. Hij zette het Office of National Estimates (ONE) op als onderdeel van de CIA, die zich alleen bezighield met vraagstukken over nationale veiligheid.

Kritiek op de CIA

De Koreaoorlog (1950-1953) oefende grote druk uit op de inlichtingendienst, de organisatie maakte nog steeds veel fouten. Er ontstond veel kritiek binnen de regering op de handelswijze van de CIA, waarbij vooral de enorme bedragen die werden uitgegeven aan het kopen van de service van buitenlandse politici leidde tot hevige discussie. Het grote publiek wist vaak niks van de mislukte ondernemingen en kreeg alleen de door de regering geselecteerde succesverhalen te horen.

Ontwikkeling techniek

In de jaren zestig, zeventig en tachtig was de CIA vooral bezig met het aanpassen aan de stormachtige ontwikkelingen van de techniek. Nieuwe commissies werden opgericht binnen de organisatie van de CIA die zich vooral bezighielden met nieuwe technieken, bijvoorbeeld de Directorate for Science and Technology (DDS&T). Satellieten, afluistermethodes en langeafstand spionage kregen een steeds belangrijkere plek binnen de CIA.

Pijnlijke fouten

Ondertussen maakte de CIA een aantal cruciale fouten. Zo kwam de CIA er op 21 februari 1994 achter dat Aldrich Ames, hoofd van contraspionage, al zeven jaar voor Rusland aan het spioneren was. Datzelfde jaar begon de CIA met het bespioneren van Marilyn McAfee, de nieuwe Amerikaanse ambassadeur in Guatemala. De dienst concludeerde dat McAfee een geheime lesbische relatie had met haar secretaris, Carol Murphy, maar kwam er later pas achter dat ook haar hond ‘Murphy’ heette.

Meer recentelijk, in 2003, vielen de Verenigde Staten Irak binnen, mede omdat de CIA geen toegang zou hebben tot iemand in de sociale kringen van Saddam Hussein. Uiteindelijk bleek de inlichtingendienst van Frankrijk samen te werken met de Iraakse minister van Buitenlandse Zaken, Naji Sabri, die al had aangegeven dat Saddam Hussein geen actieve nucleaire of biologische wapenprogramma’s bezat.

‘War on Terror’ en operatie Neptune Spear

Na de aanslagen op het World Trade Center was de CIA met name sterk betrokken bij de ‘War on Terror’ en nam het deel aan belangrijke missies zoals operatie Neptune Spear, waarbij Osama Bin Laden werd gedood. Tegenwoordig werkt de CIA nauwer samen met instanties die zich bezighouden met defensie en andere politieke organisaties. Na het succesverhaal van Neptune Spear leek het blazoen van de CIA weer enigszins opgepoetst, maar nu dreigt het toch weer een smet op te lopen met het rapport over de martelingen.