Compensatie aan de Joodse Amsterdammers

In 2013 besloot de gemeente van Amsterdam erfgenamen van Joodse huizenbezitters te compenseren. Dit werd besloten na de bekendmaking van een onterechte aanslag voor erfpacht die de gemeente kort na de Tweede Wereldoorlog oplegde aan deze huizenbezitters. Na 2 jaar onderzoek heeft ook het NIOD een oordeel geveld over deze kwestie.


Het NIOD-onderzoek is 2 jaar na de tegemoetkoming van de gemeente afgerond. Het NIOD stelt dat de portemonnee wellicht te snel is open getrokken. Waarschijnlijk was de erfpachtkwestie al vóór 2013 gecompenseerd aan de Joodse huizenbezitters. In 1997 werd er namelijk een regel ingevoerd die het leed van WOII zou vergoeden aan alle Joden. Tussen 1999 en 2000 werd de regel geïmplementeerd. De financiële vergoeding van 2013 was daarom onnodig en deed de discussie over naoorlogs rechtsherstel ongewild herleven, aldus NIOD-onderzoekers.

De oorsprong van de Jodenbuurt

De Amsterdamse Jodenbuurt was vanaf de 16e eeuw de grootste Jodenwijk in Nederland. Eind 16e eeuw vluchtten Spaanse –en Portugese Joden voor de Spaanse inquisitie en vestigden zich in Amsterdam. In de loop van de 17e eeuw bood de wijk een veilige thuishaven aan Joden afkomstig uit Centraal –en Oost-Europa. Zij vluchtten destijds voor pogroms die plaatsvonden in Polen en Rusland.

Hoog aantal niet-Joden in de wijk

Gedurende de 19e en 20e eeuw heerste er grote armoede in de wijk. Veel aftandse gebouwen werden onbewoonbaar verklaard en vervolgens gesloopt. De gemeente bouwde nieuwe woningen en veel niet-Joden besloten in de wijk te gaan wonen. In 1940 was 50% van de wijk Joods. Desondanks werd er tijdens de oorlog een bord met ‘Joodse Wijk’ bij de wijk geplaatst.

Na de oorlog

Er woonden in 1940 ongeveer 140.000 Joden in Nederland. De helft van alle Nederlandse Joden woonde in Amsterdam. Na de vele razzia’s overleefden maar 25,3% van de Amsterdamse Joden de Tweede Wereldoorlog. Van de 140.000, overleefden 30.000 Nederlandse Joden de gruwelen van de oorlog. Als gevolg van de nare gebeurtenissen besloot een kleine groep een nieuw leven te beginnen: 5.000 Joden emigreerden na de bevrijding.

Betalingsachterstanden en boetes

Notulen van de gemeenteraad uit 1947 laten zien dat Joodse oorlogsslachtoffers bij hun terugkeer naar Amsterdam een aanslag kregen voor de betalingsachterstand van de erfpacht, die tijdens de oorlog ontstaan was. Het gaat hierbij om Joden die in de periode 1940-1945 zaten ondergedoken of waren afgevoerd naar een concentratiekamp. Anderen hadden hun woning moeten afstaan aan Duitse soldaten of NSB’ers. Sommigen moesten zelfs een betalingsachterstand terugbetalen voor een huis dat in de tussentijd al gesloopt of gebombardeerd was. De gemeente legde enkele van deze zogenaamde ‘wanbetalers’ bovendien een boete op voor het te laat voldoen van hun betalingsverplichting.

Dit artikel is een bewerking van de artikelen over erfpacht en de Amsterdamse Jodenbuurt die al op IsGeschiedenis zijn verschenen. Deze bewerking gaf de redactie de mogelijkheid beter in te spelen op de actualiteit.