Concentratiekamp Auschwitz geopend

Auschwitz, 1940 – Een groep van 728 Poolse politieke gevangenen arriveert vanuit de Poolse stad Tarnow. Het zijn politici, verzetsstrijders, geestelijken en Joden. Een van hen is Wiesław Kielar, die vijf jaar Auschwitz zou overleven. Karl Fritzsch, de rechterhand van kampcommandant Rudolf Höss, ontvangt de gevangenen. “Jullie zullen Auschwitz nooit verlaten, tenzij via de schoorsteen.”

1,1 miljoen mensen zouden de komende jaren ofwel via die schoorsteen, ofwel door ontberingen omkomen in het kamp. Toen de geallieerden Auschwitz bevrijdden op 27 januari 1945, vonden ze 7500 zieke en stervende mensen. Beelden van uitgemergelde gevangenen en stapels lijken choqueerden de wereld. De vluchtende Duitsers hadden bij vertrek geprobeerd het kamp te vernietigen, maar grote delen van het kamp en de crematoria zijn bewaard gebleven.

Auschwitz begon als een krijgsgevangenenkamp in het zuiden van Polen. Op 20 januari 1942 vond in Berlijn de Wannseeconferentie plaats. De Nazi’s besloten toen tot de uitroeiing van het Joodse volk, de Endlösung. Door de gunstige ligging in de afgelegen bossen en de grootte paste Auschwitz goed in de plannen. Met de aanleg van grote crematoria bouwden de Nazi’s het kamp om tot een razendsnelle moordmachine.

Ook breidden ze het kamp uit met het dorp Birkenau dat voor de nieuwe bestemming werd ontruimd. Het eerste treintransport met voornamelijk Slowaakse Jodinnen kwam in 1942 aan. Tot aan november 1944 werden er dagelijks honderden mensen vergast met het dodelijke gas Zyklon B. Bij aankomst scheidden de Nazi’s de mensen die konden werken en degenen die direct naar de gaskamer moesten. Het aantal moorden bereikte een hoogtepunt in de zomer van 1944, toen in twee maanden tijd meer dan 400.000 Hongaarse Joden werden aangevoerd.

Na de oorlog werd kampcommandant Rudolf Höss opgehangen met zijn gezicht richting de crematoria. De naam Auschwitz veranderde na de oorlog in een synoniem voor de Europese Jodenvervolging. Het kamp werd een gedenkplek voor de gitzwarte bladzijde uit de Europese geschiedenis. Dagelijks vinden er rondleidingen plaats voor de ruim een miljoen bezoekers per jaar.

Leestip: Wiesław Kielar ‘Anus Mundi: gevangene nummer 290 overleefde vijf jaar Auschwitz’.