Congo wordt Zaïre

Op 27 oktober 1971 werd de Democratische Republiek Congo omgedoopt tot Zaïre. Het land zou die naam houden tot 1997. Toen werd president Mobutu afgezet en werd de naam van het land weer terug veranderd in de Democratische Republiek Congo.

Crisis na de onafhankelijkheid van België

In 1960 Congo onafhankelijk geworden van België. Sindsdien verkeerde het land in crisis. De verschillende nationalistische bewegingen werden het niet met elkaar eens. Ook de eerste minister en de president waren het niet eens over het te voeren beleid. Premier Lumumba werd uit zijn ambt ontheven door president Kasavubu. Lumumba bestempelde die actie als ongrondwettelijk en de crisis was compleet. Die crisis gaf Joseph Mobutu de kans om aan invloed te winnen. Mobutu was ooit aangewezen als legerleider, en wist met steun van het leger zowel Kasavubu als Lumumba aan de kant te schuiven.

Mobutu als president

Mobutu riep zichzelf na zijn staatsgreep uit tot staatshoofd en vestigde een regering van nationale eenheid. Die regering maakte van het land een eenpartijstaat. De VS steunde Mobutu, ondanks het gebrek aan democratie onder zijn bewind. Mobutu was sterk anti-communistisch en de VS geloofden dat hij gebruikt kon worden om de opkomst van het communisme in Afrika te voorkomen. Het land moest een blok vormen tegen Angola, dat door de Sovjet-Unie gesteund werd. Mobutu zelf wilde de eenheid en identiteit van het land versterken met een manier van regeren die ‘Mobutisme’ werd genoemd. Een doctrine waarin zowel kapitalisme als communisme werden verworpen, het land economisch zelfstandig moest worden en de identiteit van het land Afrikaans moest worden. Dat liep uit op een totale plundering van het land door de president en zijn vertrouwelingen. Veel bedrijven werden genationaliseerd, topposities werden bezet door vertrouwelingen van de president. Dat werkte enorme corruptie in de hand, waardoor de economie echter helemaal instortte.

Naamsveranderingen

Mobutu wilde op meer manieren af van de restanten van het koloniale verleden. Hij maakte van ‘authenticiteit’ een idiologie. Naamsveranderingen moesten bijdragen aan de authenticiteit van de eigen cultuur. Veel steden droegen nog Franstalige namen uit de koloniale tijd. Die werden veranderd in Afrikaanse namen. Zo werd de naam van de hoofdstand Leopoldville veranderd in Kinshasa. Mensen werden aangemoedigd om hun westerse, christelijke namen te veranderen in Afrikaans klinkende namen. Zelf gaf hij daarbij het goede voorbeeld. Belangrijkste was de verandering van de naam van het land in Zaïre. De authenticiteit van die naam is echter te betwijfelen. Zaïre was een Portugese verbastering van Nzere, wat rivier betekende. Congo was de oude naam van de grote rivier die door het land stroomt en van een oud koninkrijk dat ooit in het zelfde gebied had gelegen. Ook de Belgen hadden hun kolonie Congo genoemd. Mobutu ging verder. Hij nodigde ook de mannelijke bevolking uit om hun nette pakken, naar westerse snit, te verwisselen voor een meer authentieke outfit.

Einde van Zaïre

Mobutu’s beleid maakte hem niet populair. Er ontstonden rebellenbewegingen. Halverwege de jaren ’90 van de twintigste eeuw wonnen die rebellen snel aan invloed. Rwandese troepen, jagend op rebellen, vielen het land binnen. Dat gaf een belangrijke impuls aan de rebellen tegen Mobutu. De VS had na het einde van de Koude Oorlog haar hulp aan Zaïre praktisch stopgezet. Het leger van Zaïre was al een tijd lang ernstig verwaarloosd en bood nauwelijks tegenstand. In 1997 werd  de hoofdstad van Kinshasa veroverd en werd Mobutu afgezet. Rebellenleider Laurent Kabila werd president en veranderde de naam van het land weer in Democratische Republiek Congo.