Congo, de weg naar een democratie

Een jaar nadat de regeringstermijn van de Congolese president Joseph Kabila afliep maar hij desondanks illegaal aanbleef, ligt het land in puin. Eind 2017 zijn er in het Afrikaanse land 1,7 miljoen mensen op de vlucht, lijden hondderdduizenden mensen honger, en vinden er veel bloedige conflicten plaats.  In Congo is sinds 1960 nog nooit een regering aangetreden zonder bloedvergieten. De geschiedenis van Congo, de lange weg naar een democratie en het gedrag van de huidige president lijken te wijzen op een uitzichtloze toekomst.

Congo als kolonie

In 1885 werd het land tijdens de Conferentie van Berlijn toegekend aan koning Leopold II van België. In de ‘Kongo-Vrijstaat’, die privébezit was van de Belgische koning en dus niet van de Belgische staat, verdiende de koning een fortuin door de productie van rubber. Met het geld deed hij grote investeringen in België, met name in Brussel en Oostende. De Congolezen werden echter slecht behandeld en velen kwamen om het leven door uitbuiting. In 1908 annexeerde het Belgische parlement na grote internationale verontwaardiging de kolonie van de koning. De economische en sociale situatie in ‘Belgisch-Congo’ verbeterde aanzienlijk. Op 30 juni 1960 werd Congo onafhankelijk.

Conflict na de onafhankelijkheid van Congo

Verschillende nationalistische bewegingen in Congo werden het niet met elkaar eens na de onafhankelijkheid. De president en de eerste minister waren het oneens. Nadat premier Lumumba werd ontslagen door president Kasavubu was de crisis compleet. In 1964 vond operatie Dragon Rouge plaats. Communistische rebellen gijzelden een groot aantal westerse en Congolese burgers. Belgische luchtlandingstroepen grepen in. 1800 westerse en vierhonderd Congolese burgers werden geëvacueerd en tweehonderd westerse burgers en duizenden Congolezen werden vermoord door de rebellen. Uiteindelijk greep legerleider Joseph Mobutu zijn kans. Hij schoof Kasavubu en Lumumba aan de kant en verklaarde zichzelf staatshoofd: het land werd een eenpartijstaat.

Congo en de Koude Oorlog

Mobutu genoot steun van de Verenigde Staten. Zij zagen in hem een blok tegen het communistische Angola, dat gesteund werd door de Sovjet-Unie. Mobutu profiteerde van deze steun, maar was niet per se kapitalistisch georiënteerd. Hij verwierp zowel het kapitalisme als het communisme en probeerde het land een Afrikaanse identiteit te geven. Door enorme corruptie stortte de economie van het land in. Bedrijven werden genationaliseerd, belangrijke posities waren uitsluitend bestemd voor volgelingen van Mobutu. Om de Afrikaanse identiteit te versterken, werden onder andere namen van steden veranderd. Zo werd Leopoldsville, vernoemd naar Leopold II van België, omgedoopt tot Kinshasa. De naam van het land werd Zaïre.

Mobutu afgezet

Het beleid van Mobutu maakte hem niet populair. Zaïre kende veel rebellengroepen. Uiteindelijk werd Kinshasa in 1997 veroverd door rebellen. Mobutu werd afgezet en rebellenleider Laurent Kabila, vader van de huidige president Joseph Kabila, werd president. Maar het conflict in het land, nu de Democratische Republiek Congo, bleef bestaan. In 2001 kwam Laurent Kabila om tijdens een mislukte staatsgreep. Zijn zoon Joseph Kabila volgde hem op als president.

Vredesverdrag

In 2002 werd een akkoord gesloten tussen president, oppositie en rebellengroepen. Er werd een overgangsregering gevormd onder leiding van Joseph Kabila. In deze regering kregen zowel oppositieleden als oude rebellen belangrijke posities toegewezen. Ook zouden voortaan democratische verkiezingen gehouden worden.

Democratische verkiezingen

In 2006 vonden de eerste verkiezingen plaats. Joseph Kabila versloeg de belangrijkste oppositieleider Jean-Pierre Bemba tijdens de eerste ronde van de verkiezingen. Dit leidde tot straatgevechten in Kinshasa. Ook in de tweede ronde won Joseph Kabila. Protesten bleven totdat Bemba zijn nederlaag officieel accepteerde. In 2011 waren er wederom verkiezingen. Ook deze won Joseph Kabila, maar zijn belangrijkste tegenstander Etienne Tshisekedi accepteerde de uitslag niet. Hij riep zichzelf uit tot president. Hoewel er ongeregeldheden waren, werd de uitslag uiteindelijk toch geaccepteerd en bleef Kabila als president. 

Afloop regeringstermijn Joseph Kabila

Joseph Kabila was in 2016 vijftien jaar president van Congo, en daarom liep zijn regeringstermijn af. In eerste instantie weigerde hij af te treden en bleef illegaal zitten als president. Hij regeerde nauwelijks, tot hij in 2018 aankondigde de wet te respecteren en zich niet meer verkiesbaar te stellen voor het presidentschap.  In 2019 werd Félix Tshisekedi, zoon van Etienne Tshisekedi, aangesteld als president. In het land kwam een enorme vluchtelingenstroom op gang. Deze conflicten hebben uiteenlopende oorzaken en zijn vaak extra explosief doordat Congo zoveel kostbare grondstoffen bezit. De situatie in Congo is nog steeds precair en het ziet er niet naar uit dat dat snel gaat veranderen. 

Dit artikel verscheen eerder op IsGeschiedenis, maar is aangepast om het beter aan te laten sluiten bij de actualiteit.