Controverse over gedicht dodenherdenking
Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) was het in 2012 oneens met de keuze van het gedicht dat zou worden opgedragen tijdens de ceremonie op dodenherdenking dit jaar. Het gedicht is geschreven door de 15-jarige scholier Auke de Leeuw en gaat over de ‘foute keuze’ van zijn oudoom, die zich in de Tweede Wereldoorlog aansloot bij de Waffen-SS.
De kritiek volgde nadat De Leeuw de jaarlijkse gedichtenwedstrijd rondom dodenherdenking had gewonnen. Een onafhankelijke jury bepaalde dat de 15-jarige jongen uit Helmond het gedicht mag voordragen tijdens de ceremonie op 4 mei. In het gedicht schreef De Leeuw over de ‘foute keuze’ van zijn oudoom, die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog als vrijwilliger aanmeldde bij de Duitse Waffen-SS. De man werd vervolgens uitgezonden naar het Oostfront, waar hij stierf in de strijd tegen de Russen.
Nederlanders bij de SS
50.000 Nederlandse mannen meldden zich tussen 1940 en 1945 aan bij de Waffen-SS. Nederlandse vrijwilligers voor de Waffen-SS werden ingedeeld bij het regiment Westland, dat op zijn beurt weer werd toegevoegd aan de Wiking divisie. Dit onderdeel werd ingezet op het Oostfront in de strijd tegen de Russen, en vocht met name in Oekraïne.
Boze reacties op het gedicht
Het opdragen van het gedicht is “een belediging naar allen die daadwerkelijk als slachtoffer het leven lieten”, volgens Ronny Naftaniel, directeur van het CIDI. “We bevinden ons op een hellend vlak waarop het ook mogelijk zal zijn om Adolf Eichmann ooit als slachtoffer te herdenken.” Eichmann was één van de belangrijkste organisatoren van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook Esther Voet, adjunct-directeur van het CIDI, reageerde verontwaardigd. “Je schoffeert hiermee de eerste generatie slachtoffers”, zei ze in het NRC Handelsblad. “Moet dit nou echt, zo’n gedicht op zo’n dag?”
Het Auschwitz Comité ging nog verder en dreigde de herdenking te zullen boycotten indien het gedicht werd voorgedragen. Nine Nooter, directeur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, vond juist dat het CIDI het gedicht niet goed heeft begrepen. “De Leeuw brengt juist een dilemma onder woorden door te beschrijven hoe er binnen een gezin goede en foute keuzes zijn gemaakt”, zegt Nooter. “Vier kinderen in het gezin van de oudoom zaten in het verzet en hebben waarschijnlijk levens gered, één kind trok naar het Oostfront.” Wat Nooter betreft mag De Leeuw het gedicht nog steeds voordragen op 4 mei. Wel wil ze in gesprek gaan met het CIDI. De 15-jarige jongen gaf zelf ook aan “hoe dan ook” het gedicht op de Dam voor te willen dragen.
Het gedicht van Auke de Leeuw:
Foute keuze
Mijn naam is Auke Siebe Dirk Ik ben vernoemd naar mijn oudoom Dirk Siebe
en jongen die een verkeerde keuze heeft gemaakt
Koos voor een verkeerd leger
Met verkeerde idealen
Vluchtte voor de armoede
Hoopte op een beter leven
Geen weg meer terug
Als een keuze is gemaakt
Alleen een weg vooruit
Die hij niet ontlopen kan
Vechtend tegen Russen
Angst om zelf dood te gaan
Denkend aan thuis
Waar Dirk z’n toekomst nog beginnen moet
Zijn moeder is verscheurd door de oorlog
Mama van elf kinderen, waarvan vier in het verzet zitten
En een vechtend aan het oostfront
Alle elf had ze even lief
Dirk Siebe kwam nooit meer thuis Mijn naam is
Auke Siebe Dirk
Ik ben vernoemd naar Dirk Siebe
Omdat ook Dirk Siebe niet vergeten mag worden.
Leestip:
Nu alles voorbij is, begint wat voorbij is opnieuw – De doorwerking van de Tweede Wereldoorlog in de Nederlandse poëzie
Auteur: Liesbeth Vonhögen
ISBN: 9789087047016
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €22,–
