Creationisme: verschillende scheppingsverhalen

Wetenschappers troffen in Noord-Israël een deel van een schedel aan van ongeveer 55 duizend jaar oud. Dit menselijk fossiel brengt de reis in kaart die de eerste moderne mens tienduizenden jaren geleden vanuit Afrika via het Midden-Oosten naar Europa maakte. Er zijn echter al veel langer scheppingsverhalen van de mens in omloop, die er niet perse vanuit gaan dat de mens uit Afrika komt.

Egyptisch scheppingsverhaal – Heliopolis

In het Oude Egypte bestond niet één scheppingsverhaal. Regionalisme zorgde ervoor dat verschillende goden aanbeden werden. Zo werd in sommige delen van het land de zonnegod Ra als schepper beschouwd. De grootste van alle Egyptische scheppingsmythen was echter die van Heliopolis, het huidige Caïro. In het begin van het verhaal was er helemaal niets. In de donkere leegte bestond alleen de oerzee Nun, die geen begin of einde kende. Uit deze Nun herrees een vruchtbare berg, Benben.

Op de top van deze berg verscheen de god Atum, die als een kind tevoorschijn kwam uit een lotusbloem en zo voor de eerste zonsopgang zorgde (andere versies zeggen dat Atum zichzelf schiep). Toen Atum niesde ontstond de god Sju (lucht) en vervolgens spuugde hij de godin Tefnut (vocht) uit. Samen kregen deze twee goden de kinderen Geb (aarde) en Nut (hemel). De laatste werd vervolgens van haar broer afgetild, zodat het hemelgewelf ontstond. Sju en Tefnut waren echter te nieuwsgierig en verdwenen in de leegte. Toen zij weer teruggevonden werden, huilde Atum tranen van geluk. Deze tranen vormden de mensen op de aarde.

Grieks scheppingsverhaal

Volgens de Griekse mythologie werd de mens geschapen nadat uit de Chaos waarmee alles begon de aarde ontstond. Eerst schiep Eros, god van de liefde en schoonheid, planten en dieren in alle soorten en maten, allen met geheel eigen bijzondere eigenschappen. Er moest echter ook nog een wezen geschapen worden dat over al deze dieren en planten kon heersen. Eros beval daarom de Titanenzoon Prometheus, de ‘Vooruitdenkende’, zo’n heerser te creëren. Uit het leem van de aarde, waarin ruwe oerkrachten verscholen lagen, schiep hij de mens naar het evenbeeld van de goden. Zijn creatie liep rechtop waardoor de mens het enige schepsel was dat naar de hemel en sterren zou kunnen kijken. Eros blies er leven in en gaf het een aantal eigenschappen die de dieren ook bezaten.

Prometheus, Pandora & Epimetheus

Zeus was op dat moment oppergod en leider van de wereld, nadat hij zijn vader na een Titanenstrijd van de troon had gestoten. Zijn dochter Pallas Athena gaf de mens zijn denkvermogen zodat deze van de dieren onderscheiden werd. Het probleem was echter dat de mens in holen en grotten woonde en afhankelijk was van wat de aarde hen bood. Prometheus gaf aan deze mensen daarom in het geheim – en tegen de zin van Zeus in – het vuur. Zeus ontstak in woede en bond Prometheus aan een rots in het Kaukasusgebergte, waar iedere dag opnieuw zijn lever uitgevreten werd door een adelaar. Ook de mensen moesten het ontgelden, want Zeus schiep een vrouw, Pandora, en gaf haar een geheimzinnige doos. Toen de broer van Prometheus, Epimetheus (de ‘Achternadenkende’), vervolgens de doos opende, verspreidden zich afschuwelijke wezens over de aarde (ziekten, rampen en misdaden). Het enige wezen dat overbleef in de doos van Pandora was ‘Hoop’.

Bijbelse scheppingsverhaal

In het Bijbelse scheppingsverhaal schiep God de wereld in zeven dagen en maakte hij op de zesde dag de eerste mens, Adam. Deze mens leefde in het paradijs (Hof van Eden) en kreeg gezelschap van Eva, een vrouw die geschapen werd uit één van zijn ribben. Deze twee eerste mensen leefden in vrede met de flora en fauna om hen heen. Maar op een dag sprak de sluwste van alle dieren in de hof, de slang (de duivel), met Eva. Hij vroeg haar waarom zij van de boom in het midden van de tuin niet mochten eten. Eva legde uit dat ze alles mochten eten, maar dat ze zouden sterven als ze de vruchten van die boom zouden eten. De slang wist Eva toch te verleiden en zij deelde de vruchten van de boom met Adam. Dit was het moment waarop de zondeval plaatsvond: de mens ging zich schamen voor zijn naaktheid en kreeg kennis van goed en kwaad. De mens werd door God uit de Hof van Eden verbannen en kreeg een eindig, hard bestaan.

Creationisme vs. Natuurwetenschap

Toen Charles Darwin in 1859 zijn evolutietheorie publiceerde, botste hij met de aanhangers van het scheppingsverhaal. Volgens hem was de wereld en al zijn leven zo’n vier miljard jaar geleden gecreëerd zonder tussenkomst van een schepper. Later DNA-onderzoek en de vondst van het stukje schedel in Israël ondersteunen zijn theorie. Creationisme en de natuurwetenschap botsen nog steeds met elkaar en leiden vaak tot verhitte discussies. Waarschijnlijk zullen zij het niet snel eens worden, het verschil tussen vier miljard jaar en zeven dagen is immers niet zomaar te overbruggen.

Een groot deel van de gelovigen is echter geen aanhanger meer van het creationisme en pleit voor een minder feitelijke en meer literaire interpretatie van het scheppingsverhaal, wat wellicht ruimte kan bieden in een dergelijke discussie.