De Draak: oudste herberg van Nederland

In de avond van 26 februari 2013 woedde er een hevige brand in de oudste herberg van Nederland, hotel de Draak. Het fraaie pand dat vandaag de dag geldt als een beschermd Rijksmonument is gelegen aan de grote markt van het Noord-Brabantse Bergen op Zoom. Het is niet de eerste keer in de geschiedenis dat de herberg is getroffen door vlammengeweld.

Al in de 14e eeuw werd in herberg de Draak onderdak geboden aan vermoeide reizigers en troubadours. Hoewel het daarmee als oudste herberg van Nederland kan worden aangemerkt, is het exacte bouwjaar van het pand onbekend. Dit heeft te maken met de verwoestende stadsbrand die Bergen op Zoom in 1397 trof. Vrijwel alle gebouwen aan het onverharde marktplein, waaronder het stadhuis, werden in as gelegd. Twee panden wisten echter aan de vlammenzee te ontsnappen: ‘De Draak’ en het daarnaast gelegen ‘De Olifant’, zo blijkt ook uit de overlevering:

In het soetste van de meyeWas tot Bergen groot geschreye,'t verbrande alle stocken, staeckenbehalve Oliphant en Draecke.1

Omdat bij deze brand vrijwel alle stadsarchieven verloren gingen, is veel feitelijke informatie over de geschiedenis van voor 1397 niet meer te achterhalen. Dit geldt bijvoorbeeld voor het jaar waarin Bergen op Zoom stadsrechten verwierf, maar ook voor de bouw van de ‘Draecke’. Of het gebouw aan het marktplein van begin af aan de functie van herberg had is dus ook niet bekend.

‘De Draak’

Hoogstwaarschijnlijk heeft de herberg zijn naam te danken aan Sint Joris, de heilige en martelaar uit de 3e eeuw, van wie overigens niet zeker is dat hij daadwerkelijk heeft geleefd. Volgens de legende wist hij op heldhaftige wijze een draak te doden, een daad die in de christelijke lezing symbool kwam te staan voor het bestrijden of bekeren van heidenen. Een ander 14e-eeuws gebouw aan de grote markt droeg de naam ‘Sint-Joris’.

Renovaties

De herberg onderging rond 1500 een ingrijpende verbouwing, waarbij grote delen van het oude pand werden vervangen. Van de kelders van de herberg, die met tonggewelven zijn overdekt, is in ieder geval zeker dat ze nog volledig in originele staat verkeren. In de 16e eeuw dreigde De Draak gesloten te worden, toen de onbekwame herbergier Johan de Haas na verscheidene aanvaringen met de gemeente in de gevangenis terecht kwam. De herberg werd echter gered van de ondergang door zijn vrouw, die vanaf dat moment de verantwoordelijkheid op zich nam.  In 1747 raakten de voorgevel en het dak van De Draak ernstig beschadigd tijdens het Beleg van Bergen op Zoom. Deze belegering was een onderdeel van de Franse veldtocht tegen de Republiek der Verenigde Nederlanden en vond plaats tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). De Draak werd wederom grondig gerenoveerd.

Gasten

Er is niet heel veel bekend over de gasten die in de loop van de geschiedenis verbleven in de herberg. In ieder geval verbleef Godfried Bomans (1913-1971) er een poosje. De opvallendste gast die volgens de huidige eigenaar van hotel De Draak, Frans Hazen, enige tijd doorbracht in de herberg, was de gevreesde Hertog van Alva, in de 16e eeuw. Het is echter onduidelijk wanneer dit geweest kan zijn, aangezien de hertog er tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) ondanks herhaaldelijke pogingen niet in slaagde Bergen op Zoom, destijds één van de sterkste vestingen van de Nederlanden, in te nemen.

Hotel De Draak

De oudste herberg van Nederland werd in 1983 opgekocht door Frans Hazen, die er voorheen een tijd als leerling-kok had gewerkt, waarna hij op de hotelschool had gezeten. In 1991 voegde hij het naastgelegen hotel De Gouden Leeuw bij zijn eigen pand, naar aanleiding waarvan hij zelf aangaf: “De geschiedenis herhaalt zich, want oorspronkelijk hoorde dat gebouw al bij De Draak. Het was in de 15e eeuw een brouwerij: Het Wapen van Henegouwen.” Helaas heeft de geschiedenis zich nu ook op een iets minder prettige manier herhaald, al mag van geluk gesproken worden dat de herberg ook deze keer de brand in ieder geval heeft overleefd.

1. J. Wagenaar, Beschrijving der stad Bergen op Zoom (Amsterdam 1747) 12.