De eerste asielzoekerscentra in Nederland

Afgelopen zomer leek de stroom vluchtelingen naar Europa groter dan ooit. Dit wakkerde in Nederland de discussie over de verdeling van asielzoekers in Europa aan. Hoeveel asielzoekers kan en moet Nederland opvangen? En: hoe moeten Nederlandse gemeenten omgaan met de toenemende stroom vluchtelingen? Deze vragen zijn niet nieuw: sinds de komst van de eerste Nederlandse asielzoekerscentra in 1987 spelen deze kwesties een rol.

De eerste azc’s

Als gevolg van de burgeroorlog in Sri Lanka in de jaren tachtig groeide de stroom vluchtelingen die Nederland binnenkwam. De opvang van vluchtelingen werd steeds meer als een politiek probleem gezien. Als gevolg hiervan zocht de overheid naar een strakker gereguleerd asielbeleid: in 1987 werden in Nederland voor het eerst asielzoekerscentra, of azc’s, opgericht. De toenemende aantallen asielzoekers konden zo verspreid worden over het land. De eerste asielzoekerscentra die in Nederland opgericht werden waren die in Stevensbeek (Noord Brabant) en Slagharen (Overijssel). De komst van deze asielzoekerscentra ging echter niet zonder slag of stoot.

Protest

Op 4 oktober 1987 werd in Stevensbeek een grote demonstratie georganiseerd tegen de komst van het asielzoekerscentrum. Onder leiding van de voorzitter van de dorpsvereniging, E. Fokkens, ging de meerderheid van de dorpsbewoners de straat op om te demonstreren tegen het plan om 600 asielzoekers op te vangen in Stevensbeek, een dorp met 650 inwoners. Later dat jaar werd in Slagharen een protest georganiseerd tegen de komst van een asielzoekerscentrum in een voormalig internaat; zo’n tweehonderd mensen gingen de straat op.

Onrust in een oud klooster

De protesten in Stevensbeek en Slagharen konden niet voorkomen dat de asielzoekerscentra er kwamen. Toch werden er in Stevensbeek minder asielzoekers opgevangen dan er in de eerste instantie gepland waren; uiteindelijk werden er honderd asielzoekers opgevangen in een oud klooster. Desondanks verdween de onrust in Stevensbeek niet: de jaren na de komst van het centrum waren er verschillende vechtpartijen tussen bewoners en asielzoekers en tussen asielzoekers onderling.

Angst voor ‘overspoeling’

In beide dorpen speelden dezelfde angsten een belangrijke rol bij de organisatie van de demonstraties. De inwoners van Stevensbeek en Slagharen waren bang dat hun dorp ‘overspoeld’ zou raken door asielzoekers. Bovendien was men bang dat er spanningen tussen de oorspronkelijke inwoners en de asielzoekers zouden ontstaan. Volgens Fokkens leefde de angst dat de asielzoekers ‘de straat op zullen gaan om hun vertier te zoeken’. Sommige ouders uit Stevensbeek durfden hun kinderen niet meer langs het asielzoekerscentrum naar school te sturen of dreigden kun kinderen zelfs over te plaatsen naar een andere school.

NIMBY

Zowel de inwoners van Stevensbeek als de inwoners van Slagharen voelden zich niet gesteund door de Nederlandse samenleving. Zo vonden de Stevensbekers dat zij door de media onterecht geportretteerd werden als racisten. Ook in Slagharen voelde men de noodzaak te benadrukken dat het protest niets met discriminatie te maken had, maar met de aantallen asielzoekers die opgevangen zouden worden in de gemeente. Wat de precieze beweegredenen achter de demonstraties in Stevensbeek en Slagharen ook waren; het zijn beide voorbeelden van het ‘Not In My Back Yard’-principe. Een houding die met de hedendaagse discussies in Europa rondom vluchtelingen weer sterk naar voren komt: opvang is nodig, maar het liefst niet in eigen buurt.