De formatie van Paars I

Nu de onderhandelingen over een nieuw kabinet van start zijn gegaan met de partijen VVD, D66, CDA en GroenLinks, lijkt een paars kabinet van de baan. In een paars kabinet werken de liberale en sociaaldemocratische partijen samen zonder deelname van een confessionele partij. Kabinet Rutte II (2012-2017) kan daarmee als een paars kabinet worden gezien. Al drie keer eerder  werkten de socialisten en de liberalen samen. De eerste keer was in 1994 onder leiding van Wim Kok.

Verkiezingen 1994

Bij de verkiezingen van 1994 liep het CDA een enorm verlies op, de partij verloor maar liefst 20 zetels. Ook de PvdA verloor 12 zetels maar bleef met 37 zetels wel de grootste partij. De PvdA kon daardoor samen met de VVD (31 zetels) en D66 (24 zetels) een kabinet vormen. Al eerder had de leider van D66, Hans van Mierlo, zijn wens uitgesproken voor een paars kabinet zonder het CDA. Dan kon eindelijk over abortus en euthanasie worden gesproken, want met het christelijke CDA was dat niet mogelijk.

Formatie van paars kabinet

Op 6 mei 1994 werd Herman Tjeenk Willink benoemd als informateur en sprak hij met alle partijen. Daaruit kwamen drie formateurs die een paarse coalitie gingen onderzoeken; Jan Vis (D66), Klaas de Vries (PvdA) en Gijs van Aardenne (VVD). Deze nieuwe samenwerking was voor zowel de VVD als de PvdA niet vanzelfsprekend. De partijen hadden veel verschillende ideeën over bijvoorbeeld de sociale zekerheid en de financiën. Toch begonnen de VVD, PvdA en D66 aan de onderhandelingen. Deze liepen in het begin er stroef en met name Frits Bolkestein van de VVD zorgde voor problemen. Bolkenstein wilde meer bezuinigen dan Wim Kok (PvdA) en Van Mierlo (D66) en hield dit vast als een harde eis. Daardoor liepen de onderhandelingen na zes weken vast.

Crisis bij de onderhandelingen

In een kamerdebat werd gesproken over de formatie. Daar uitten Kok en Van Mierlo hun woede op Bolkenstein die een breuk in de onderhandelingen wilde. Daarna ging informateur Willink nogmaals aan de slag en bekeek de overige opties. Hij sprak met verschillende fractieleiders en daaruit concludeerde Willink dat een paars kabinet nog mogelijk was. Koningin Beatrix, die toen nog invloed had in de formatie, benoemde daarna verrassend genoeg Wim Kok als informateur. Hij moest een regeerprogramma schrijven waarin de drie partijen samen konden werken. De optie met het CDA werd ook nog even afgewogen maar na gesprekken bleek dit voor Kok niet te werken. Het eerste paarse kabinet werd op 22 augustus 1994 beëdigd. Het was tevens ook het eerste kabinet dat was geformeerd zonder een confessionele partij.

Paars kabinet Kok I

Het paarse kabinet Kok I met de VVD, PvdA en D66 zou de volledige vier regeringsjaren uitzitten. Het ging goed met Nederland. De economie groeide weer en nieuwe banen werden gecreëerd. Ook werden veel bedrijven geprivatiseerd, zoals de Nederlandse Spoorwegen. Het poldermodel , beleid met overleg, was de belangrijkste term in die tijd. In 1996 werd Paars I echter aan het wankelen gebracht door de problemen in Bosnië en Srebrenica . Nederlandse troepen waren namens de VN daarheen gestuurd maar konden niet voorkomen dat er een massaslachting plaatsvond onder de moslims. Deze affaire bleef nog lang spelen in de politiek en zorgde uiteindelijk voor de val van het latere kabinet Paars II (Kabinet Kok II) in 2002. Toen werd bekend dat Nederland deels verantwoordelijk was voor de gebeurtenissen in Srebrenica.