De geschiedenis van antibiotica

Antibiotica baren de wetenschap zorgen. Ooit waren antibiotica een medische doorbraak, en nog steeds zijn antibiotica belangrijke medicijnen, maar de toename van resistente ziekteverwerkkers, maakt medici bezorgd. 

Antibiotica

Antibiotica zijn medicijnen die ziekten bestrijden die zijn veroorzaakt door bacteriën. Deze worden gedood of geremd in hun groei. Sinds de tweede helft van de twintigste eeuw worden antibiotica op grote schaal gebruikt. Daardoor kunnen ziekten worden bestreden. Maar helaas blijken bacteriën maar al te vaak resistent.

De strijd tegen bacteriën

In 1909 ontdekte de Duitse Paul Ehrlich dat syfilis bij mensen kon worden bestreden met het middel arseen. Ehrlich formuleerde de hoopvolle magic bullit hypothese: de mens zou voortaan in staat zijn om ziekteverwekkers heel gericht uit te schakelen.

Alexander Fleming en de uitvinding van penicilline

Twintig jaar na de hypothese van Ehrlich ontdekte de Schotse arts Alexander Fleming per ongeluk penicilline. Fleming werkte in die tijd als assistent voor Sir Almroth Wright, die zich bezig hield met onderzoek naar schimmels en bacteriën. Fleming zag op een dag dat in een aantal kweekschaaltjes in het laboratorium de groei van bacteriën was gestopt. Hij deed daarop enkele experimenten met dieren en later met mensen om te zien of infecties konden worden bestreden. Hij noemde de schimmel penicillium, vanwege de borstelvormige voortplantingsorganen.

Florey en Chain

Fleming had weliswaar een aantal experimenten uitgevoerd en de invloed van penicilline op bacteriën ontdekt, hij zag er het grote belang niet zo van in. Het onderzoek werd dan ook niet voortgezet. Het waren de Australische patholoog Howard Walter Florey en zijn collega Ernst Chain die het belang van het medicijn wel inzagen. Zij gingen penicilline op grote schaal produceren. Het middel kon nu worden ingezet voor de behandeling van talloze soldaten in de Tweede Wereldoorlog. Zij ontsnapten aan dodelijke infecties, dankzij de inzet van penicilline. In 1945 kregen Florey en Fleming dan ook terecht de Nobelprijs voor de Geneeskunde voor hun uitvinding en inzet. De magic bullit hypothese van Ehrlich was bevestigd.

Resistentie

Ondanks de grote verwachtingen en uitkomsten van het middel, bleek het antibioticum niet almachtig. Al in 1940 hadden de onderzoekers Abraham en Chain ontdekt dat bacteriën een enzym kunnen aanmaken waarmee penicilline kon worden afgebroken. Sommige bacteriën raakten binnen enkele jaren al resistent tegen het middel. In Engeland ontstond er na de Tweede Wereldoorlog een forse toename van penicilline-resistente Staphylococcus aureus-stammen en in Amerika kwamen deze bacteriën steeds vaker voor in ziekenhuizen. Eind jaren vijftig kwam de farmaceutische industrie met een nieuwe variant van penicilline, meticilline. Dit half synthetische middel zou de strijd tegen de resistent geworden bacteriën voortzetten. Maar nog geen jaar na de introductie van het middel bleek al dat bacteriën ook tegen dit middel resistent waren geworden. De strijd is dus nog lang niet gestreden. Er zal dan ook, zoals minister van volksgezondheid Schippers in 2014 aankondigde, op grote schaal nieuw onderzoek gedaan moeten worden om de resistent geworden bacteriën te blijven bestrijden.

Afbeelding:

Pixabay