In een gebouw in de Bijlmermeer tekenen Surinamers een condoleanceregister.

De geschiedenis van de Decembermoorden in Suriname

In november 2019, bijna 37 jaar na de beruchte Decembermoorden, werd de Surinaamse president Bouterse veroordeeld tot twintig jaar cel. Hij zou in 1982 tegenstanders van zijn regime hebben gemarteld en vermoord. Wat ging eraan vooraf en wat gebeurde er na de Decembermoorden?

Na de onafhankelijkheid van Suriname op 25 november 1975 werd Henck Arron de eerste premier van de nieuwe republiek. Het land had het moeilijk nadat het zich los had gemaakt van Nederland. Economisch zat Suriname in een neerwaartse spiraal. Nadat Arron werd beschuldigd van corruptie, werd hij tijdens de Sergeantencoup onder leiding van Desi Bouterse op 25 februari 1980 afgezet. Na deze staatsgreep werd Suriname geregeerd door een militaire raad onder leiding van Bouterse, die alle vormen van verzet hardhandig de kop in drukte.

Tegencoup in 1982

De onderdrukking door de junta (militaire dictatuur) leidde op 11 maart 1982 tot een tegencoup onder leiding van de militairen Soerendre Rambocus en Wilfred Hawker. Deze tegencoup mislukte, waarna Hawker werd geëxecuteerd en Rambocus gevangen werd gezet. Rambocus verscheen daarna voor een militaire krijgsraad, waar hij werd verdedigd door de advocaten John Bamboeram, Eddy Hoost en Harold Riedewald. Zij betoogden dat de krijgsraad een illegale rechtbank was en dat Rambocus’ tegencoup ‘niet onwettig kon zijn omdat Bouterse via dezelfde manier aan de macht was gekomen’. Rambocus werd daarop veroordeeld tot een gevangenisstraf van twaalf jaar.

Bouterse nam wraak

Bouterse was niet tevreden met de straf die de schuldigen kregen. Daarom zag hij de advocaten als tegenstanders van zijn regime. In de nacht van 7 op 8 december werden zij en tien anderen door militairen van hun bed gelicht en overgebracht naar Fort Zeelandia. Rambocus en Jiwansingh Sheombar, een andere militair die betrokken was geweest bij de tegencoup, werden vanuit de gevangenis eveneens overgebracht naar het fort. Hier werden de vijftien ‘tegenstanders van het regime’ door een groep soldaten gemarteld, berecht en op Bastion Veere geëxecuteerd. Een echte eerlijke berechting was dit niet. Het schijnproces van de verdachten zou hebben bestaan uit het stellen van de vraag: “U bent ter dood veroordeeld. Wat heeft u daarop te zeggen?”. Onder de doden bevond zich onder andere vakbondsleider Cyrill Daal, voormalig topvoetballer en eigenaar van ABC Radio André Kamperveen en de journalisten Bram Behr, Lesley Rahman en Frank Wijngaarde. Vakbondsleider Freddy Derby werd onverwacht vrijgelaten.

Monument Decembermoorden

Verklaring van Bouterse

Na de moorden gaf Bouterse een verklaring af waarin hij stelde dat de vijftien een staatsgreep aan het plannen waren. Zij werden daarop op bevel van Bouterse gearresteerd en zouden zijn omgekomen tijdens een vluchtpoging. De lichamen van de vijftien slachtoffers vertoonden echter tekenen van zware mishandelingen en niet één was in de rug geschoten, wat bij een vluchtpoging zeker het geval zou zijn geweest. Na de verklaring van Bouterse werd op de Surinaamse televisiezender STVS een eerder opgenomen verklaring uitgezonden van Jozef Slagveer, een journalist en één van de slachtoffers, die bekende dat hij betrokken was bij de samenzwering. Zijn gezicht vertoonde echter tekenen van mishandeling en aangenomen wordt dat hij de verklaring onder druk heeft afgelegd. André Kamperveen had een soortgelijke verklaring afgelegd, maar omdat hij er te gehavend uitzag werd zijn verklaring alleen op de radio uitgezonden.

Strafrechtelijk proces Decembermoorden

Op 1 november 2000, een maand voor het aflopen van de officiële verjaringstermijn, startte de Surinaamse justitie een gerechtelijk vooronderzoek naar de daders van de Decembermoorden. Het strafproces begon op 30 november 2007 en loopt anno 2019 nog altijd. Vijfentwintig militairen werden ervan verdacht betrokken te zijn bij de moorden, waarvan Bouterse de hoofdverdachte was. Bouterse zelf hield vol dat hem slechts ‘politieke verantwoordelijkheid’ valt aan te rekenen en dat hij niet aanwezig was in Fort Zeelandia ten tijde van de moorden. Getuigen hebben echter verklaard dat de slachtoffers eerst voor Bouterse zijn geleid, die hen daarop heeft ‘veroordeeld’. Volgens Ruben Roozendaal, één van de verdachten, heeft Bouterse persoonlijk Cyrill Daal en Soerendre Rambocus doodgeschoten.

Bouterse en de Surinaamse Amnestiewet

In 2010 werd Bouterse verkozen tot president. Dit gaf hem de mogelijkheid amnestie te vragen voor hem en zijn medeverdachten. De Surinaamse Amnestiewet, die oorspronkelijk amnestie verleende voor strafbare feiten gepleegd tussen 1 januari 1985 en 19 augustus 1992, breidde Bouterse uit met de periode tussen 1 april 1980 en 31 december 1984. Daarmee zou Bouterse niet meer vervolgd kunnen worden. De krijgsraad oordeelde echter in juni 2016 dat deze wet niet gold voor een lopend proces. De zaak werd hervat, maar op 29 juni 2016 probeerde Bouterse de zaak te beëindigen op basis van ‘het gevaar voor de staatsveiligheid’. In november 2019, twaalf jaar na het begin van het proces tegen Bouterse, veroordeelde de krijgsraad Bouterse echter tot een 20-jarige gevangenisstraf. Hiertegen gaat hij nog in hoger beroep.

Leestip:

geschiedenis van de decembermoorden Surinaams onbehagen – Een sociale en politieke geschiedenis van Suriname 1865-2015
Auteurs: Hans Ramsoedh
ISBN: 978 90 8704 748 1
Uitgever: Verloren
Prijs: €25,–