De Lantaarnopsteker

In de rubriek verdwenen beroepen behandelen we elke week een beroep dat vandaag de dag niet meer bestaat of nog weinig te zien is. Deze week het beroep de lantaarnopsteker. Vóór de elektrische straatverlichting, werkten de straatlantaarns op olie of kaarsen. Die moesten elke avond worden aangestoken door de lantaarnopsteker.

Avondberoep

De lantaarnopsteker was meestal een bijberoep. De bewaker van een stad of dorp stak vaak de lantaarns aan, waarna hij een rondje maakte door de stad om de veiligheid te controleren. Met behulp van een lange stok kon de lantaarn worden aangestoken. Soms kon de lantaarn met een katrol zakken tot de grond, zodat deze makkelijker kon worden aangestoken. Ook andere beroepen, zoals herder of barbier, werden gecombineerd met het beroep van lantaarnopsteker. In de ochtend moest de lantaarnopsteker weer een ronde maken om de lampen te doven. Anders ging de olie of de kaarsen te snel op.

Uitvinding straatlantaarn

De eerste lantaarns waren gebouwd rondom kaarsen. Door een winddichte behuizing kon de kaars overal mee naar toe worden genomen. In de late Middeleeuwen kwamen de lantaarns op vaste plekken in de stad te hangen, de zogeheten hanglantaarns of gevellantaarns. Dit was toen nog een particulier initiatief. Pas in de 16de eeuw werden lantaarns opgehangen in opdracht van de overheid. De lantaarns waren toen gemaakt van verschillende materialen, zoals ijzer, aardewerk of hout. Bovenop zat een ‘snuiver’, waardoor de rook kon ontsnappen. Pas in de zeventiende eeuw ging men olielantaarns gebruiken omdat kaarsen duur waren om te maken. De lantaarns werden toen al snel aan een paal gehangen in plaats van een huis, zodat ze ook op een plek zonder huizen konden worden neergezet.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Verdwenen door gasverlichting

Uiteindelijk is het beroep van lantaarnopsteker uitgestorven doordat de meeste steden overgingen op gasverlichting. Door gasleidingen door de stad te leggen, konden meerdere lantaarns worden aangesloten op één leiding. Alle lantaarns moesten daarom wel worden vervangen, want de meesten werkten nog op olie. In de 20ste eeuw kwam de elektrische lantaarn en moest opnieuw alle lampen worden vervangen. Het beroep van de lantaarnopsteker verdween dus in de negentiende en twintigste eeuw. De laatste lantaarnopsteker in Nederland ging in 1957 in Haarlem met pensioen.